Programma Sociaal Domein

Terugblik Perspectief 2024 sociaal domein

Zorg en ondersteuning, werk en inkomen, (passend) onderwijs en overig preventief beleid - met name rond jeugd en gezondheid - vormen het hart van het Programma Sociaal Domein. Dit programma streeft ernaar dat de inwoners van Twenterand zo veel mogelijk zelf hun dagelijkse dingen kunnen doen en daar zelf over beslissen zodat ze optimaal mee kunnen doen  in de samenleving. Thuis, in de buurt, bij een vereniging  of op het werk: zelf- en samenredzaamheid is het uitgangspunt. Alle mogelijkheden (eigen kracht) van inwoners en hun omgeving (inzet netwerk) worden hierbij benut. Waar dat niet/of in mindere mate lukt worden inwoners hierbij geholpen of ondersteund, waarbij er wordt ingezet op het aanleren van vaardigheden zodat men kortdurende ondersteuning nodig heeft en op termijn zelfstandig verder kan. Binnen het jeugdbeleid en onderwijs stimuleren wij ontwikkeling van individuen. Rond werkgelegenheid is er aandacht voor specifieke doelgroepen met arbeidsbeperkingen en de toekomst WSW. Er wordt hard gewerkt aan preventie, vroegsignalering en bewustwording, maar merken dat veranderingen vooral betrekking hebben op mensen die in een kwetsbare positie zitten. De sociaaleconomische problematiek in onze gemeente blijft stevig en dus is daarmee de opgave in het sociaal domein ook fors. 
Terugkijkend naar 2024 waren er vernieuwde kaders van toepassing op het sociaal domein. Het coalitieakkoord en in het verlengde hiervan de nieuwe integrale beleidsnota Sociaal Domein 2023-2026 (hierna: IBN) zijn vertaald naar een eerste Maatschappelijke Agenda (MAG). Een interactieve werkwijze om samen met de samenleving en organisaties de doelen te bereiken op de 4 themalijnen:  
1. De zelfredzame Twenterander 
2. De participerende Twenterander 
3. De lerende Twenterander  
4. De gezonde Twenterander

De MAG is een nieuwe manier van werken met veel interactie. Met tevredenheid kunnen we vaststellen dat de eerste ervaringen met deze MAG zeer positief zijn. 
In 2024 is gewerkt aan grote opgaven als bestaanszekerheid (minimabeleid, partiële), kansengelijkheid (basisvaardigheden), inclusiviteit, normalisering en preventie.  Met andere domeinen is gewerkt aan wonen (incl. Woonzorgvisie), omgevingsvisie en economische visie en uiteraard het vluchtelingen- en ontheemdenvraagstuk.  Op onderwijsgebied is de besluitvorming over een nieuwe Oranjeschool – een prioriteit uit het coalitieakkoord - succesvol afgerond. Ook zijn diverse verordeningen (zoals Wmo, sociale Individuele inkomenstoeslag, re-integratie en jeugdhulp) in 2024 geactualiseerd.

Grotere beleidsontwikkelingen zoals de hervormingsagenda en toekomstscenario Jeugd zijn gevolgd, maar de gevraagde duidelijkheid is er nog niet, terwijl het stelsel en de financiering ervan (met name met jeugdhulp) piept en kraakt. Gelet op bovenstaande ontwikkelingen zijn we in 2024 al wel aan de slag gegaan met het toekomstbestendig maken van onze Toegang. Een bestuursopdracht is vastgesteld door het college, waarbij ook de opdracht “stevige lokale teams” uit de Hervormingsagenda is meegenomen. De raad is hierover geïnformeerd.

Op Twents niveau werkten we stevig en naar tevredenheid samen en dat is nodig omdat we het als Twenterand ook niet alleen kunnen. Inkoop jeugd en Wmo zijn afgerond. Doelgroepenvervoer eveneens  en sturing op het zorglandschap zijn grote meerjarige operaties.  Overigens zijn in 2024 door wetswijzigingen vanwege versterking van de democratische legitimatie (voor de raden) de diverse gemeenschappelijke regelingen geactualiseerd. 
In de uitvoering is ook in 2024 moeite om tijdig beschikkingen af te geven en was werkdruk voelbaar. Dit komt door volume en complexiteit van aanvragen maar ook door onbalans met de capaciteit door arbeidsmarktproblematiek en persoonlijke situaties. Daardoor is het lastig ons personeelsbestand op sterkte en niveau te houden.  Dit speelt op bijna alle domeinen van het sociaal domein (ook Meldpunt  Geldzorgen, Leerplicht) en ook bij beleidsfuncties (met name jeugd). De leiding – vernieuwd vanwege de organisatieontwikkeling – werkt aan meer balans om de basis op orde te houden of te krijgen met middelen als digitalisering, een professionaliseringsslag en versteviging van het dienstverleningsniveau.
We bleven in 2024 ook gezien de komende ravijnjaren scherp aan de wind varen en middels succesvolle instrumenten als beïnvloeding van verwijzingen (CEV-ers), gezinswerk en preventieve interventies (ook door inzet van de middelen SPUK GALA) blijft de focus op zelfredzaamheid bevorderen en voorkomen (want dat is beter en goedkoper dan genezen).

Kostenstijgingen (ook door inkoop doelgroepenvervoer en prijsindexaties), de vergrijzing, caseloadnorm jeugdbescherming, groepsgrootteverkleining, afbouw jeugdzorgplus, uitspraken rechters rond Wmo zijn helaas niet te voorkomen en dit blijft ook de komende tijd onze zorg houden. En dan is het effect van vergrijzing nog niet sterk aanwezig maar zijn we wel gaan verkennen hoe we als Twenterand hierop kunnen gaan inspelen.
Tot zover de algemene terugblik op belangrijke onderdelen. Bij de doelenbomen gaan wij nader in op specifieke onderwerpen.

Participerende en financieel zelfredzame inwoners

Het doel van de Participatiewet is om mensen zoveel mogelijk te laten participeren op de reguliere arbeidsmarkt. De gemeente kan voor iedereen dezelfde instrumenten en voorzieningen inzetten. Hierbij wordt zoveel mogelijk uit gegaan van de eigen kracht van de inwoner.

Het hebben van werk of een zinvolle dagbesteding is een van de dingen die meedoen in de samenleving mogelijk kan maken. Het zorgt voor ritme en structuur en het geeft eigenwaarde. We willen dat elke inwoner van de gemeente Twenterand de mogelijkheid krijgt om naar vermogen mee te doen aan de samenleving. We ondersteunen inwoners die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien met een uitkering. Voor de meest kwetsbaren uit onze samenleving ligt er een opgave wat betreft het vinden van passend werk.
Kinderen moeten zich kunnen ontplooien, hun eigen mogelijkheden ontdekken en ontwikkelen en volop mee kunnen doen in de samenleving. Belangrijk is dat zij perspectief houden op een gelukkig leven. Elk kind moet niet alleen kunnen beschikken over voedsel, kleding en andere basisbehoeften, maar moet ook mee kunnen op schoolreis, lid van de bibliotheek kunnen worden en bijvoorbeeld wekelijks kunnen sporten of muziek maken.

Inwoners zijn zo lang en zoveel mogelijk zelfredzaam

Wij streven als Twenterand na dat inwoners zo lang mogelijk zelfredzaam blijven, het liefst in de eigen woning. We voorzien zo goed mogelijk, direct of indirect, in de diverse ondersteuningsbehoeften van inwoners. We ondersteunen mantelzorgers en vrijwilligers om in dit doel te voorzien.

Het doel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is dat inwoners worden voorzien in hun ondersteuningsbehoefte. Inwoners worden gestimuleerd en ondersteund om nog meer op eigen kracht en samen met het eigen netwerk te komen tot oplossingen. De inwoner en zijn omgeving staan daarbij centraal. We stimuleren inwoners om hun eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden in te zetten. Een maatwerkvoorziening is het sluitstuk van de Wmo. Eerst beoordelen we de eigen kracht van de inwoner en kijken we naar algemene voorzieningen. Daar waar nodig zetten we een maatwerkvoorziening in om in de ondersteuningsbehoefte van de inwoner te voorzien. 

We bevorderen het bewustzijn onder de inwoners van hun eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Inwoners worden gestimuleerd en ondersteund om in eerste instantie op eigen kracht en gezamenlijk met de mensen uit hun omgeving tot oplossingen voor problemen te komen.

Inwoners zijn lichamelijk, geestelijk en sociaal gezond.

Volgens het concept voor positieve gezondheid, is gezondheid “het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”. Gezondheid is nauw verbonden met andere leefgebieden van inwoners. Dit maakt een integrale aanpak voor het verbeteren van de gezondheid noodzakelijk. Voor de gemeente is het van belang dat haar inwoners gezond en vitaal zijn. Door het bevorderen van gezondheid en vitaliteit kunnen zorgkosten verminderden en soms wel voorkomen worden. Inwoners die gezond en vitaal zijn kunnen daarnaast een grote bijdrage leven aan de samenleving door bijvoorbeeld het uitvoeren van vrijwilligerswerk.  

Naast het bevorderen van de gezondheid en vitaliteit van inwoners is het ook nodig om deze gezondheid te beschermen. Er zijn meerdere bedreigingen die de gezondheid van mensen kunnen schaden. Door het organiseren van beschermingsmaatregelen probeert de gemeente dit te voorkomen. Gezondheidsbescherming is het geheel van activiteiten en maatregelen dat er toe bijdraagt dat mensen minder worden blootgesteld aan schadelijke omstandigheden.

Iedere inwoner is zo lang en zoveel mogelijk zelfredzaam.

Het doel van onderwijsachterstandenbeleid is in een vroegtijdig stadium achterstanden en problemen bij kinderen signaleren. Zo kan tijdig de juiste ondersteuning geboden worden en hebben kinderen op vervolgonderwijs een betere start.  Tevens hopen we met deze preventieve inzet in de toekomst minder vaak jeugdhulpvoorzieningen in te zetten.  Belangrijk is hierin de doorgaande lijn van prenatale zorg tot onderwijs.

Laaggeletterden zijn niet of sterk verminderd in staat om  gedrukte of geschreven informatie te gebruiken en kunnen hierdoor minder goed functioneren in de samenleving, thuis en op het werk. Onze doelstelling is om te komen tot een vermindering van de laaggeletterdheid in Twenterand met als resultaat een grotere kans op geluk, gezondheid en groei van onze inwoners. 

De voorzieningen voor onderwijshuisvesting en leerlingenvervoer voldoen aan de normen die in de lokale verordeningen zijn vastgelegd. Tevens zorgt de gemeente dat er in specifieke gevallen extra ondersteuning beschikbaar is voor kinderen in aanvulling op een passende onderwijsplek, zoals het passend onderwijs beoogt.

Evenwichtig opgroeiende jeugd, die actief deelneemt aan de maatschappij.

De meeste jeugdigen groeien probleemloos op, ouders zijn hiervoor als eerste verantwoordelijk. Daarnaast zijn er voldoende voorzieningen op het gebied van sport, welzijn, cultuur, educatie, gezondheid en vrije tijd waarin de Twenterandse jeugd zich kan ontwikkelen.

De gemeente wil voorkomen dat lichte opvoed- of opgroeivragen uitgroeien tot zorgvragen.

Voor ouders en jeugdigen waarvoor het niet vanzelfsprekend is dat alles vanzelf goed verloopt, is aanvullende ondersteuning of zorg nodig om ook voor hen de kans om evenwichtig op te groeien te vergroten. We streven naar effectieve en efficiënte ondersteuning en zorg waarmee we de eigen kracht van ouders en jeugdigen versterken, met als doel dat ze zo snel mogelijk en zo goed mogelijk hun eigen leven (weer) vorm kunnen geven. De gemeente heeft op grond van de Jeugdwet een jeugdhulpplicht, die waarborgt dat jeugdigen de hulp ontvangen die zij nodig hebben. 

In Twenterand willen we dat iedereen -naar eigen vermogen- mee kan doen in de samenleving. Gemeente, inwoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en verenigingen moeten voor elkaar klaar staan en de handen ineenslaan. Om hieraan te werken de komende jaren is het nieuwe sociaal beleid in onze integrale beleidsnota 2023-2026 vastgelegd: overkoepelende doelen voor verschillende levensgebieden worden hierin beschreven. Het bereiken van de doelen gaat aan de hand van verschillende activiteiten, waarvan de invulling samen met betrokkenen wordt gedaan middels de maatschappelijke agenda. De doelenboom Transformatie behelst dus het raamwerk van de maatschappelijke agenda (MAG).  Daarbij is dit het vertrekpunt, maar is niet alles in beton gegoten en kunnen door in te spelen op kansen activiteiten uitgeruild worden. De MAG is omvangrijk zoals in de activiteitenlaag in de doelenboom hierboven is weergegeven. De prioriteiten van 2024  zijn een selectie van bovenstaande activiteiten en staan tekstueel hieronder per subdoel vermeld. 

In de MAG wordt vastgesteld wat er nodig is voor realisatie van de ambities voor de zelfredzame, participerende, lerende en gezonde Twenterander. Hierbij wordt er op een nieuwe manier gewerkt: we stellen doelen (integrale beleidsnota) en kijken vervolgens naar de resultaten die we gezamenlijk moeten behalen of verbeteren om deze doelen te behalen. Aan de hand van de resultaten worden de activiteiten aangepast. Om de doelen en resultaten te behalen is samenwerking van groot belang: organisaties, verenigingen, ondernemers en inwoners nemen zelf initiatief en bedenken hoe we de doelen samen gaan bereiken. Zo zorgen we er samen voor dat elke Twenterander mee kan doen en dat de sociale basis zo sterk mogelijk is. 

Elke inwoner kan voorzien in zijn bestaan en kan meedoen aan de samenleving.

Elke inwoner neemt deel en draagt bij aan de maatschappij.

Inwoners krijgen en benutten kansen om zich te (blijven) ontwikkelen.

Inwoners zijn gezond en hebben en gezonde leefstijl.

De Maatschappelijke Agenda 2024 is begin 2024 verschenen en gebaseerd op de Integrale Beleidsnota Sociaal Domein 2023-2026.  

Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten op het programma ‘sociaal domein’ is €206.000 hoger dan geraamd. Dit verschil wordt onder andere veroorzaakt door onderstaande gegevens.

Sociale Zaken
• Op het budget voor Bijzondere Bijstand zien we een overschrijding van € 191.000. Dit komt door een overschrijding van ongeveer € 50.000 van de individuele inkomensvoorzieningen en de verstrekkingen bijzondere bijstand. Ondanks dat er minder aanvragen waren in 2024, lag het gemiddeld uitgekeerde bedrag wel hoger. Deze overschrijding wordt gedekt vanuit de reserve minimabeleid. Het restant van de overschrijding wordt veroorzaakt doordat er nog voor € 142.000 aan energietoeslag is uitgegeven in 2024. Dit is gedekt uit de Algemene Risico Reserve, daar de overgebleven middelen voor energietoeslag bij de jaarrekening 2023 zijn gereserveerd voor de uitgaven in 2024. 
• Op het Participatiebudget zien we een overschrijding van € 74.000. Dit wordt veroorzaakt doordat er tijdens de berap 2024 een prognose is gemaakt waarbij per abuis de extra inhuur van personeel niet is meegenomen. 
• Het nadeel van € 308.000 wordt veroorzaakt door de afrekeningen van de TOZO van de jaren 2023 en 2024. De afrekening 2023 is later binnengekomen en deze was destijds niet opgenomen in de jaarrekening 2023. Conform regelgeving is de afrekening verwerkt in 2024. 
• Onder sociale zaken worden ook de budgetten voor Vluchtelingen, Vluchtelingen Oekraïne en Inburgering verantwoord. Deze budgetten tezamen laten een voordeel zien van bijna € 3.900.000. Dit voordeel wordt veroorzaakt door een hogere normvergoeding voor ontheemden èn een voordeel in verband met de vergoeding vanuit het COA. Deze overschotten zijn net als voorgaand jaar gestort in de Algemene Risico Reserve.

Maatschappelijke Ondersteuning
• De eigen bijdrages WMO laat dit jaar een voordeel zien van € 47.000. Er zijn meer eigen bijdrages ontvangen dan er begroot zijn. 
• De voorzieningen WMO laten een voordeel zien van € 165.000. Dit wordt veroorzaakt door een voordeel van € 101.000 op de rolstoelverstrekkingen en woningaanpassingen. Dit komt vooral door de strengere verordening en meer hergebruik van de voorzieningen die terug zijn gekomen. Ook is het een budget waarbij de vraag altijd onvoorspelbaar blijft. De overige voordelen komen voort uit de verkoop van middelen à € 30.000 die de gemeente niet meer in gebruik heeft. Ook de PGB die gekoppeld is aan de voorzieningen WMO laat een voordeel zien van € 34.000. 
• Algemene voorzieningen WMO heeft een voordeel van € 59.000. Dit komt doordat er minder mensen gebruik hebben gemaakt van de gemeentepolis. 
• Wat betreft de maatwerkvoorzieningen immaterieel WMO zien we een voordeel van € 95.000. Allereerst komt dit doordat het innovatiebudget, welke gedekt werd uit de reserve, niet volledig benut is. Namelijk een voordeel van € 38.000. Er heeft dus ook een lagere onttrekking uit de reserve plaatsgevonden. Verder is er een nadeel van € 30.000 op de verstrekking van scootmobielen. Er zijn meer scootmobielen verstrekt dan begroot was. Tot slot is er nog een voordeel op het dagbestedingsvervoer en de regiotaxi van € 65.000.
• Wat betreft de maatwerkdienstverlening 18+ zien we een voordeel van € 310.000. Dit wordt met name veroorzaakt door een afname van aantallen in de tweede helft van het jaar. 
• Tot slot is er nog een incidenteel voordeel van € 60.000 die veroorzaakt wordt door een bijdrage vanuit de Twentse Koers voor de inzet van eigen personeel. 
• Het bedrag dat vanuit de 2D’s met WMO gemoeid is, zal in de reserve sociaal domein worden gestort.

Gezondheidszorg
• Op jeugdgezondheidszorg is er een overschrijding van € 72.000. Dit wordt veroorzaakt door een overschrijding van € 23.500 op het POH-budget. Dit wordt veroorzaakt door extra juridische kosten vanwege de inkoop van POH-uren en ook is er in september alsnog een extra huisarts mee gaan doen waar nog geen rekening mee was gehouden tijdens het opstellen van de begroting. Verder is er nog een nadeel van € 48.500 op de gemeentelijke bijdrage en de GGD-gerelateerde activiteiten. 
• Op de budgetten van Openbare Gezondheidszorg zit een voordeel van € 32.000. Dit komt door een voordeel van € 73.000 vanwege de niet uitgegeven middelen voor Lang Gezond en de GIDS-gelden. Verder is er minder uitgegeven aan de bestrijding van processierups van € 10.000 en € 11.000 minder uitgaven voor toegankelijkheid. Ook is er een voordeel van € 14.000 vanwege minder onderhoud en trainingen wat betreft de AED’s. Tegenover deze voordelen staat een nadeel van € 76.000 aan kosten voor de regio. De gemaakte kosten van de AED-trainingen en Toegankelijkheid worden gedekt uit de reserve. 
• Op het budget voor WVGGZ is een onderschrijding van € 44.000. De pilot die van start zou gaan in 2024 is vanwege omstandigheden uitgesteld naar 2025.

Onderwijs
• De huurkosten gymonderwijs laat een eenmalig voordeel zien in 2024 van € 14.000. 
• De kosten voor kinderopvang zijn in 2024 met ruim € 48.000 overschreden. De reden hiervoor is het gestegen aantal inspecties en diverse nadere onderzoeken n.a.v. diverse tekortkomingen. 

Jeugd
• Op het gebied van de geïndiceerde jeugdzorg is sprake van een nadelig saldo van € 560.000*. Dit is ongeveer 4% van het gehele budget. Het aantal jeugdigen is, ten opzichte van het geprognosticeerde aantal, toegenomen in 2024. Aan de andere kant heeft het grillige declaratiepatroon van aanbieders, met name in de laatste 5 maanden van 2024, ervoor gezorgd dat de prognose die bij de berap werd gemaakt niet is uitgekomen. Met name de grote aanbieders hebben met terugwerkende kracht nog veel gedeclareerd over de eerdere maanden. 
• Van de centrumgemeente Almelo is een bedrag van € 624.000 ontvangen inzake beschermd wonen. In de afgelopen jaren zijn in de regio minder kosten gemaakt dan de ontvangen rijksbijdrage. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve sociaal domein.
• Op individuele voorzieningen natura jeugd is een onderschrijding van € 88.000. Dit komt doordat er een groter aantal jeugdigen, dat gebruik ging maken van het jeugdwetvervoer, was begroot. Dit levert een voordeel op van € 50.000. Daarnaast is er nog € 38.000 over van het noodpotje dat beschikbaar is voor crisisgevallen.
• Het budget van PGB jeugd is onderschreden met € 23.500 vanwege minder uitgaven  PGB dan begroot.  
• Het bedrag dat vanuit de 2D’s met Jeugd gemoeid is, zal uit de reserve sociaal domein worden onttrokken.