Programma Ruimte

Algemeen:
Het programma "Ruimte" richt zich op verschillende strategische en langdurige uitdagingen die Twenterand te wachten staan. De belangrijkste opgaven omvatten woningbouw, de uitvoering van de Omgevingswet, klimaatadaptatie, energietransitie en ondermijning. In 2024 zijn daar stappen in gezet, maar deze zaken vereisen een meerjarige aanpak met aandacht.

Woningbouw:
Twenterand staat voor een aanzienlijke woningbouwopgave om te voldoen aan de lokale en regionale woningbehoefte. Het doel is om tot 2031 550 woningen te realiseren. Naast het bedienen van de lokale vraag, wil Twenterand ook bijdragen aan de bredere regionale woningbehoefte. Hierbij wordt er specifiek aandacht besteed aan verschillende doelgroepen zoals starters, ouderen, mensen met woonzorgbehoeften en woonwagenbewoners. Het gemeentebestuur heeft in 2024 een Programma Plan Wonen vastgesteld, met tal van lopende projecten om deze doelstellingen te behalen. In Vriezenveen Zuid wordt bijvoorbeeld gewerkt aan bijzondere woonvormen zoals tiny houses en tijdelijke bouw, met speciale focus op starters. In 2024 zijn sleutelgebieden aangewezen voor woningbouwimpulsen en zijn projectleiders aangetrokken om te werken aan inbreidings- en uitbreidingslocaties.

Energietransitie en Klimaat:
De energietransitie speelt een belangrijke rol, mede door de uitvoering van het nationale Klimaatakkoord. Twenterand heeft hierbij een regierol, vooral voor de thema’s "Gebouwde omgeving" en "Opwek hernieuwbare Energie". De regio werkt samen met gemeenten Tubbergen en Almelo voor de plaatsing van windmolens in het zoekgebied ZO Vriezenveen. Dit gebied heeft al een zonnepark en er wordt onderzocht of de opwekking van waterstof mogelijk is (via een Energyhub). In de eerste fase van de warmtetransitie ligt de focus op het isoleren van woningen om energie te besparen, met steun voor burgers via de gemeentelijke Duurzaamheidssubsidie. Klimaatadaptatie, zoals het verminderen van hittestress en het vergroenen van de omgeving, wordt actief aangepakt, onder meer door woningeigenaren te stimuleren om maatregelen zoals het afkoppelen van hemelwaterafvoer te nemen. In 2024 zijn in al deze zaken stappen gemaakt. Om meer samenhang te brengen in alle activiteiten is in 2024 een programma leider aangetrokken. Die heeft ook in 2024 een concept programma plan gemaakt.

Kanaal Almelo de Haandrik (KAdH):
Voor kanaal Almelo de Haandrik hebben we afspraken gemaakt met Rijk en Provincie over een schadevergoedingsregeling. Vanuit Twenterand hebben we hiervoor nog steeds een gemeentelijke projectleider actief.In 2024 kwam meer schot in de schadeafhandeling door de provincie. Op basis van het rapport van Mona Keijzer is een Bestuurlijk Kopstuk aangesteld in de persoon van Arie Slob. Meerdere vastgelopen schadedossiers van inwoners zijn met zijn hulp dit jaar vlot getrokken.

In 2024 kwam aan het licht dat de onderhoudstoestand van de damwanden langs het kanaal veel slechter was dan tot dan gedacht. Dit heeft geleid tot een veel grotere beheer opgave voor de provincie dan voorzien. Dat heeft ook consequenties voor de (gemeentelijke) wegen langs het kanaal. Ook is een begin gemaakt met het nadenken over de Toekomstfunctie van het kanaal, wat in de eerste helft van 2025 wordt afgerond.In 2024 zijn de meest ernstig verzakte locaties op de Noorderweg aangepakt met het toepassen van een bijzonder wegconstructie. Middels intensieve communicatie zijn aanwonenden hierbij berokken.

Invoering Omgevingswet en Wet WKB:
Op 1 januari 2024 zijn de Omgevingswet (Ow) en de Wet kwaliteitsborging voor bouwen (Wkb) in werking getreden. Deze wetten brengen belangrijke veranderingen met zich mee in de ruimtelijke ordening en de uitvoering van vergunningaanvragen. Dat vergt in eerste instantie extra inzet. In 2024 is gestart met een intensiever vooroverleg voor initiatieven via de intaketafel en omgevingstafel, waarbij de focus ligt op samenwerking met initiatiefnemers. Het digitale systeem voor het maken van omgevingsplannen is nog niet optimaal, wat extra uitdagingen met zich meebrengt. Er is een plan ontwikkeld om tegen 2027 een omgevingsvisie 2.0 vast te stellen, met bijbehorende tijdsplanning. Er is een startnotitie gemaakt die door de gemeenteraad is vastgesteld.

Openbare Ruimte en Verkeer:
In 2024 is er gewerkt aan een toekomstgerichte visie op mobiliteit, waarbij duurzaamheid een belangrijke rol speelt. De verbreding van de N36 is een onderdeel van deze visie, hoewel de uitvoering niet eerder dan in 2028 zal plaatsvinden. Verder werd het onderhoud en beheer van de openbare ruimte uitgevoerd volgens afgesproken niveaus, maar het beschikbare budget is vaak niet voldoende voor alle noodzakelijke werkzaamheden. Voor het onderhoud van onkruid op verhardingen is in 2024 extra budget toegewezen om aan de zorgplicht te voldoen. Voor kwalitatief goed bomenonderhoud, vooral voor waardevolle bomen was beperkt budget. Het product begraafplaatsen, dat jaarlijks een tekort vertoonde, is in 2024 aangepast naar een kostendekkend model, wat een structurele besparing van €125.000 oplevert voor de gemeentebegroting.

Openbare Orde en Veiligheid:
Op het gebied van openbare orde en veiligheid werkt Twenterand aan een veilige leefomgeving. In februari 2024 is de pilot Buurtbemiddeling gestart, uitgevoerd door Mediationpraktijk Twente, die duurt tot februari 2026. Ook is in 2024 een actieplan voor ondermijning van start gegaan, dat in het eerste kwartaal van 2025 afgerond moet worden. Voor de implementatie van de wet BIBOB (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) is extra capaciteit beschikbaar gesteld, en een coördinator BIBOB is succesvol geworven om het beleid verder te implementeren. Er is ook een vierde boa aangenomen om de uitvoering van boa-taken te versterken en de onbalans in de handhaving aan te pakken.

Conclusie:
Twenterand heeft aan een breed scala aan projecten gewerkt die gericht zijn op het verbeteren van de infrastructuur, het aanpakken van de woningbouwopgave, de energietransitie en klimaatadaptatie, en het versterken van de openbare orde en veiligheid. Er is een strategische aanpak nodig om de vele uitdagingen het hoofd te bieden, wat vraagt om extra capaciteit en samenwerking met andere gemeenten en provinciale overheden. Door deze projecten hoopt de gemeente Twenterand een duurzame en veilige toekomst te creëren voor haar inwoners.

Twenterand is een veilige gemeente

Een aantrekkelijke en veilige openbare ruimte

Per taakveld (openbaar groen, riolering enz.) is vastgelegd aan welke kwaliteitseisen het onderhoud en beheer moeten voldoen. De manier waarop dat is vastgelegd is een beleids-/beheerplan. Daarmee wordt duidelijkheid gegeven aan de gemeenteraad en aan inwoners. In 2024 is hiertoe de LIOR ontwikkeld. Die is bijna klaar. LIOR  staat voor leidraad inrichting openbare ruimte. Daar staat in aan welke kwaliteitseisen de openbare ruimte moet voldoen.

Per jaar wordt gekeken welke nieuwe infrastructurele werken worden gerealiseerd. Op basis van het beschikbare budget worden de hoogst geprioriteerde werken uitgevoerd.

Voor auto, fiets, trein en bus wordt geprobeerd het voorzieningenniveau minimaal op hetzelfde niveau te houden.  De verbetering bereikbaarheid met bus en trein gaat in regionaal verband. 

Bij werkzaamheden in de openbare ruimte zal rekening worden gehouden met klimaatadaptatie. Het gaat er om dat bij de uitvoering van onderhoud en beheer en ook bij projecten de openbare ruimte klimaatbestendiger wordt ingericht.  

 Een duurzame en leefbare omgeving

Onder duurzaamheid verstaan we het verbeteren van de balans tussen sociale, ecologische en economische ontwikkeling, waar bij ook effecten voor toekomstige generaties en effecten elders ter wereld worden meegenomen.

Het gaat hier om het bewaken en verbeteren van de leefomgevingskwaliteit voor bewoners.

Klimaatakkoord

Klimaatakkoord gebouwde omgeving

In Twenterand is het prettig wonen en werken

Beleidskader gemeentelijk vastgoed

Regionale woonagenda Twente

Woondeal Twente

Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten op het programma ‘ruimte’ is € 1.019.000 lager dan geraamd. Dit verschil wordt onder andere veroorzaakt door onderstaande gegevens.

Openbare orde en veiligheid
• Het product brandweer laat een voordeel zien van € 22.000. Dit komt door de restitutie van het voordelig resultaat van de jaarrekening van de Veiligheidsregio over 2023.
• In 2024 was geen onderhoud brandkranen noodzakelijk. Ook de bijdrage aan Vitens is lager in 2024. Totaal voordeel op brandkranen € 14.000.

Openbare ruimte en verkeer
• Op het product 'wegen' is sprake van een voordeel van € 363.000. Dit voordeel wordt onder andere veroorzaakt door een voordeel op de kapitaallasten van € 228.000. Investeringen zijn later (of nog niet) uitgevoerd. In het jaar van investering wordt nog geen kapitaallast geboekt, deze zijn (als het kredieten van 2021 of ouder zijn) wel geraamd. Daarnaast is er minder uitgegeven aan onderhoud (€ 65.000), omdat er een aantal onderhoudswerkzaamheden zijn uitgesteld naar 2025. In 2025 zal er dus waarschijnlijk een overschrijding op deze post plaatsvinden. Ook de opbrengsten van derden inzake herstel straatwerk en leges telecom zijn in 2024 hoger dan geraamd € 70.000)
• Er is minder schade geweest aan de openbare verlichting door minder vandalisme. Dit laat een voordeel zien van € 34.000. Daarnaast is er € 13.000 meer ontvangen aan lichtmastreclame en displays.
• Het product ‘bruggen’ sluit met een voordelig saldo van € 112.000. Dit wordt met name veroorzaakt doordat het meerjarig onderhoud lager is dan begroot. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken', de onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. 
• De kosten van gladheidsbestrijding zijn € 17.000 lager dan geraamd. Dit zijn weersafhankelijke kosten en van tevoren moeilijk te ramen.
• Het product openbaar groen laat een nadeel zien van € 269.000. Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat extra inzet / inhuur noodzakelijk was op het onderhoud in verband met de leegloop sw medewerkers. 
• Salarissen SW-groen zijn onderschreden vanwege een grotere uitstroom dan was begroot. Dit levert een voordeel op van € 93.000. 
• Het meerjarig onderhoud hertenkampen is lager is dan begroot. Dit betreft vervanging van een hekwerk en dat gebeurt in 2025. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken'. De onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. 
• Het product riool eindigt met een voordeel van € 66.000. Dit bedrag is in de voorziening gestort.
Dit voordeel heeft verschillende oorzaken. De kapitaallasten zijn € 107.000 lager dan geraamd. Dit komt voor het grootste gedeelte doordat investeringen nog niet uitgevoerd zijn (dus kapitaallasten wel geraamd, maar werkelijk nog geen kosten). Er zijn een aantal investeringen doorgeschoven naar 2025 en verder. Deze uitgaven (en dus ook de onttrekking uit de voorziening) komen dus later. Daarnaast zijn de inkomsten rioolrechten € 237.000 hoger dan geraamd en zijn er weinig aanvragen subsidies klimaatadaptatie geweest in 2024 wat een voordeel van € 47.000 oplevert. Daartegenover staan hogere kosten van bv. gas/water/elektra, algemeen onderhoud en kosten vegen van ongeveer € 175.000. Ook de investeringen die t.l.v. de voorziening worden gebracht zijn hoger dan geraamd, hierdoor is de btw die t.b.v. de kostendekkendheid bijgeteld mag worden ook hoger. Dit geeft een nadeel van € 149.000. 
Het product riool, zoals in deze doelenboom verantwoord, (dus zonder toerekeningen van producten uit andere doelenbomen en de btw) eindigt op een voordeel van € 200.000.
• Het voordeel op het product begraafplaatsen is €110.000. Dit komt doordat er enerzijds meer is ontvangen aan begrafenisrechten (€ 144.000) en anderzijds meer onderhoudskosten zijn geweest (€ 30.000). De hogere begrafenisrechten komt, net als in 2023, door het feit dat er behoorlijk wat grafrechten zijn verlengd c.q. omgezet naar eeuwigdurend recht. Hiermee wordt geen rekening gehouden in de begroting en is op voorhand ook niet te voorspellen. De hogere onderhoudskosten komt door de uitstroom van SW-ers. Hierdoor is er meer externe inzet nodig voor onkruidbestrijding verharding en onderhoud groen. Er is een bedrag van € 41.000 in de reserve begraafplaatsen gestort.

Duurzaamheid, milieu en VTH
• Het product ‘huisvuil’ laat een voordeel zien van € 160.000 t.o.v. de begroting. De verklaring voor dit bedrag is: 
Aan de kostenkant zien we lagere kosten Rova. Dit komt door onder andere door minder ledigingen van € 150.000. Dit jaar zijn de kosten gemaakt voor een ondergronds systeem in Vriezenveen. Deze kosten van € 15.000 komt ten laste van de voorziening (waren al geraamd in 2021). In 2024 zijn er meer uren ingehuurd voor de weegbrug in verband met ziekte eigen personeel. Dit heeft € 25.000 extra gekost. 
Aan de opbrengstkant zien we door minder ledigingen ook een lagere opbrengst afvalstoffenheffing (€ 125.000). Daarnaast is in 2024 het vast tarief eenmalig verlaagd (als correctie op 2023) n.a.v. een amendement. Dit ging om een bedrag van € 70.000. De opbrengst van de pmd en glas inzameling is € 125.000 hoger dan geraamd doordat er meer is ingezameld en er een hogere vergoeding per ton is ontvangen voor pmd. Daarnaast is er een extra vergoeding voor zwerfafval en openbare prullenbakken ontvangen van  45.000, deze was niet geraamd. Het dividend van Rova was € 80.000 hoger dan het normdividend. Conform afspraak komt dit ten gunste van het product afval. Dit is niet geraamd. Er wordt derhalve een bedrag gestort in de voorziening afval van  € 80.400 (was onttrekking geraamd  van € 80.000). Hierdoor stijgt de voorziening naar € 1.335.639.
• Kosten ODT zijn lager dan geraamd. De afrekening over 2024 komt nog. Deze wordt verwerkt in 2025.

Bouwen, wonen en ruimtelijke ontwikkeling
• In 2024 is een meeropbrengst van € 12.000 te zien door meer verkopen groenstroken.
• In 2024 waren de kosten omgevingswet € 52.000 hoger dan geraamd. Hiervoor is in voorgaande jaren een reserve gevormd. Deze kosten zijn derhalve ten laste van deze reserve gebracht.
• Er zijn geen planschades geweest wat een voordeel van € 10.000 oplevert.
• Er is een voordeel op de kapitaallasten van € 8.500. Investeringen zijn later (of nog niet) uitgevoerd
• Kosten stado centrum Vriezenveen waren € 60.000, deze komen ten laste van de reserve stado.
• In 2024 waren de kosten voor het programmaplan wonen € 245.000. Dit is € 395.000 lager dan geraamd. Deze kosten komen ten laste van de reserve personeel en coalitie akkoord, dus hebben geen invloed op het exploitatiesaldo.
• In 2024 zijn meer leges RO en omgevingsvergunning ontvangen (totaal € 185.000). Voorgesteld zal worden om deze middelen in 2025 in te zetten voor inhuur personeel op RO. Er zijn ook minder kosten voor welstandsbeoordelingen geweest (€ 26.000). 
• De kosten kanaal Almelo de Haandrik waren in 2024 € 169.000 lager dan geraamd. Deze kosten worden gedekt uit de reserve. Daarnaast is een bijdrage lumpsum sociaal maatschappelijke kosten van de provincie ontvangen over 2024-2026. Voor 2024 was dit bedrag € 83.000. 
• Op overige gronden zit een voordeel van € 70.000. Dit komt door verkoop van grond (is moeilijk te ramen). 

Onderstaande posten zijn in 2024 onderschreden, omdat de kosten in 2025 gemaakt worden. Deze posten worden hier apart benoemd, aangezien de budgetten niet overgeheveld worden naar 2025, waardoor dit tot een overschrijding zou kunnen leiden in 2025. Als verklaring kan dan worden verwezen naar dit jaarverslag.

2024: Onderhoud wegen  € 65.000