Perspectief 2025 sociaal domein
Het perspectief sociaal domein borduurt voort op het perspectief in de begroting 2024 en is vrijwel gelijk aan de kadernota 2025.
Zorg en ondersteuning, werk en inkomen, (passend) onderwijs en overig preventief beleid - met name rond jeugd en gezondheid - vormen het hart van het Programma Sociaal Domein. Dit programma streeft ernaar dat de inwoners van Twenterand zo veel mogelijk zelf hun dagelijkse dingen kunnen doen en daar zelf over beslissen om mee te kunnen doen in de samenleving. Thuis, in de buurt, bij een vereniging of organisatie of op het werk. Alle mogelijkheden (eigen kracht) van inwoners en hun omgeving (inzet netwerk) worden hierbij benut. Waar dat niet/of in mindere mate lukt worden inwoners hierbij geholpen of ondersteund. Binnen het jeugdbeleid en onderwijs stimuleren wij ontwikkeling van individuen. We ondersteunen inwoners met zorgvragen en geldzorgen. Rond werkgelegenheid is er aandacht voor specifieke doelgroepen met arbeidsbeperkingen. Veranderingen hebben vooral betrekking op mensen in een kwetsbare positie. De sociaaleconomische problematiek in onze gemeente blijft stevig en dus is daarmee de opgave in het sociaal domein ook fors. Het kost tijd - het vergt meerdere generaties - om verbeteringen door te voeren en blijvend investeren in de samenleving is dan ook nodig. Wij zien gelukkig de vruchten van ons beleid en laten dit ook periodiek zien (zie ook de tekst onderaan dit hoofdstuk bij de succesvolle interventies).
Het beleidsmatig kader voor het sociaal domein staat in nieuwe integrale beleidsnota Sociaal Domein 2023-2026 (hierna: IBN). Een vernieuwde nota, met nu alle onderwerpen van het programma sociaal integraal in één nota. Hierin is ook de uitwerking van het coalitieakkoord en het collegeprogramma met het scenario "Economisch sterk met een sociaal kloppend hart" verwerkt. De uitvoering van de nota doen wij via de maatschappelijke agenda (MAG) Twenterand. Hierover later meer.
Vanuit de gehouden interactieve activiteiten met relevante stakeholders en gezien het beoogd effect zijn de volgende vier integrale thema’s gekozen in deze nota, als basis voor onze opgaven:
1. De zelfredzame Twenterander
2. De participerende Twenterander
3. De gezonde Twenterander
4. De lerende Twenterander
De inwoner, de Twenterander, staat hiermee centraal in ons beleidsperspectief. Wij kiezen dan ook als vertrekpunt: Inwoners als “motor” voor de ontwikkeling van Twenterand. Inwoners die werken, versterken de economie! Inwoners die iets organiseren versterken de leefbaarheid en sociale samenhang. Inwoners die praktisch geschoold zijn, zijn de bouwers van Twenterand. Ouders die goed opvoeden, vormen sociaal vaardige inwoners en een verdraagzamere maatschappij. Ons beleid streeft ernaar dat inwoners een goede (start)positie krijgen om mee te doen. Dat ze zo veel mogelijk zelf hun dagelijkse dingen kunnen doen en daar zelf over beslissen om écht mee te kunnen doen in de samenleving. Economie en sociaal gaan zo hand in hand voor een beter Twenterand!
Grote opgaven blijven spelen de komende jaren. Het is belangrijk om hierop goed op te anticiperen en organiseren. Via het wendbare deel in onze organisatieontwikkeling geven we de opgaven dan ook nader vorm, via bijvoorbeeld verkenningen, bestuursopdrachten, projecten en programma's.
Opgaven als zelfredzaamheid, participatie en transformatie zijn nog steeds leidend in ons beleid, in het licht van de actuele sociale vraagstukken die gelden voor Twenterand. Onderwerpen als bestaanszekerheid, kansengelijkheid, inclusiviteit, normalisering en preventie vindt u daarom terug in deze nota. Het tijdsgewricht en de opgaven waar we nu voor staan zijn stevig. De crisis op de woningmarkt, de inflatie en energie-armoede, de situatie in Oekraïne en het bredere vluchtelingenvraagstuk, de vergrijzing, de vele zorgvragen, maatschappelijke onrust, personeelstekorten maken dat individuen en/of groepen het zwaar hebben. Anderzijds willen we ook investeren, bijvoorbeeld in het onderwijs en voorliggend veld, waar dat mogelijk is. De gemeente, als dichtst bij de burger staande overheid, voelt zich geroepen om inwoners te ondersteunen maar heeft ook te maken met afnemend vertrouwen in de overheid. Tegelijkertijd staat ook de gemeente zelf voor uitdagingen. Landelijke ontwikkelingen hebben nog steeds een forse (financiële) invloed. Bij de doelenboom jeugd gaan wij in op de hervormingsagenda jeugd, het Toekomstscenario jeugd- en gezinsbescherming en de regionale Inkoop 2025 enzovoort. Ondanks dat wij positieve resultaten boeken op jeugd en inzet voorliggend veld en interventies hebben wij over de financiële effecten van de hervormingsagenda en het realisme van de besparingen grote zorgen (zie doelenboom jeugd). Bij de doelenboom Wmo gaan wij in op plannen rond een aparte financiering en bij Sociale Zaken op de ontwikkelingen rond participatie en daar speelt naast schuldenaanpak ook de meer menselijke maat in de bijstand. Daarnaast vraagt in de uitvoering vanuit het principe “de basis op orde” het aankomende jaar het onze aandacht om de dienstverlening en de onderliggende processen op maat te maken en de capaciteit hierop op orde te krijgen en in lijn te brengen met de huidige producten, complexiteit en ontwikkelingen op werk en inkomen. Rond onderwijs speelt het landelijk dossier rond onderwijshuisvesting, zowel op inhoud (rolverdeling gemeente-onderwijs) als op financiën. Ook lokaal zien we investeringen komen en krimp (zie IHP) en zijn er zorgen over de betaalbaarheid van investeringen. Op de verschillende dossiers is helaas nog niet alles op geld te zetten.
Gelet op de zorgelijke financiële positie van onze gemeente met name in het meerjarenbeeld, betekent dat focus aangebracht moet worden met scherpe keuzes om bepaalde zaken niet meer of anders te (laten) doen. Het college doet binnen deze kaders hiertoe voorstellen (zie inleiding van de kadernota en deze begroting).
De hoofdvisie in deze nota wordt dus bestendigd, want gebleken is dat onze aanpak vruchten heeft afgeworpen. Vernieuwen en besparen gaan hand in hand (transformatie). Succesvolle interventies als de poh-jeugd, de coördinator externe verwijzers en het gezinswerk zijn hier voorbeelden van. De samenwerking met het voorliggend veld (sociale basis) en de toegang blijven we dan ook doorontwikkelen (zie ook de bijlage bij de IBN). Dit doen we op basis van een visie in combinatie met ervaringen uit de praktijk. Geld volgt beleid (middelen volgen opgaven) en dat werkt! Tenslotte versterken regionale samenwerking en lokale inzet elkaar bij het vormgeven van taken binnen het sociaal domein.
Om samen met partners aan dezelfde doelen te werken en om inzichtelijk te maken wat we waarom doen, hebben we vanaf 2024 een Maatschappelijke Agenda. Samen met inwoners, vrijwilligers en professionals - waaronder ook zeker ook onze constructieve Adviesraad Sociaal Domein valt - bespreken we hoe we doelen gaan bereiken en wie welke acties daarvoor gaat trekken. Zo zijn we samen eigenaar van de oplossingen die geboden worden. Elk jaar wordt de Maatschappelijke Agenda geactualiseerd voor het jaar erop zodat deze altijd actueel en flexibel blijft. De doelenboom Transformatie - nu toegevoegd in deze begroting - beschrijft de doelen waar we bij de IBN en MAG aan werken. Tevens is de doelenboom gezondheid vernieuwd en in lijn gebracht met de IBN.
De gemeente heeft een wettelijke taak in het sociaal domein. Wij verliezen niet uit het oog dat er altijd een vangnet moet zijn voor de meest kwetsbaren. Wij hebben hier oog voor maar kijken ook naar zelfredzaamheid en ontmoedigen claimgedrag. Het college kijkt naar versterking voorliggend veld maar heeft ook te maken met de financiële positie van de gemeente en zoekt gericht besparingen, ook binnen het sociaal domein, met daarbij het voorzieningenniveau zoveel mogelijk te behouden.
We varen in het sociaal domein scherp aan de wind. Daarbij stijgen kosten en dan zijn randvoorwaardelijke factoren als de arbeidsmarktschaarste en cultuuraspecten (claimgedrag) nog niet eens benoemd. We voorzien (potentiële) risico's, maar zorgen ondertussen dat onze reserves op peil zijn om eventuele klappen op te vangen. Onze druk c.q. lobby naar Den Haag voor het sociaal domein - maar breder nog het ravijnjaar - wordt hierbij onverminderd voortgezet.
Tot zover de algemene inleiding. Bij de doelenbomen gaan wij nader in op de specifieke voorstellen en ontwikkelingen.
