Programma Ruimte

De opgaven voor het programma ruimte lagen met name op het gebied van veranderde wet- en regelgeving als ook aankomende wetswijzigingen, klimaatverandering en toekomst bestendig wonen. Over de 2 laatst genoemde thema's zijn afspraken gemaakt tussen overheden in het Interbestuurlijk Programma en het Klimaatakkoord. Voor onze gemeente was de realiteit dat we op dit moment slechts in beperkt mate op deze afspraken kunnen inspelen. 

De klimaatthema’s (energietransitie, klimaatadaptatie en transitie naar een circulaire economie) en de invoering Omgevingswet hebben impact op inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en ook voor onze eigen organisatie.  
Onze ambities voor klimaat en duurzaamheid zijn in de Agenda Duurzaamheid vastgelegd. Deze ambities leidden er toe dat we samen met inwoners, ondernemers en tal van maatschappelijke partners flink de schouders eronder moeten zetten. De gemeente heeft vanuit de rijksoverheid een regierol bij de uitfasering van het gebruik van aardgas (warmtetransitie) gekregen net als in regionaal verband bij de lokale opwek van duurzame elektriciteit. Eveneens werkten we aan de (op)laadinfrastructuur en hebben aandacht besteed aan klimaatneutraal inkopen en duurzaam aanbesteden. Dit alles heeft ruimtelijk consequenties die in het Omgevingsbeleid een plek moeten krijgen. 

De invoering van de Omgevingswet is uitgesteld en treedt naar verwachting begin 2023 in werking. De werkzaamheden voor de invoering van de Omgevingswet zijn in volle gang.  De Omgevingsvisie 1.0 is in december door de gemeenteraad vastgesteld en vormt de  strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. De visie is in samenspraak met onze inwoners, ondernemers en andere betrokkenen tot stand gekomen. 

De woningmarkt blijft onder druk staan. In de kernen zijn weer nieuwe woningen gebouwd en op verschillende locaties zijn kavels uitgegeven. Ook was er grote belangstelling voor de kavels op het bedrijventerrein Oosterweilanden. 

In 2021 is het nieuwe integraal veiligheidsbeleid voor de periode 2022-2025 vastgesteld. De huidige actuele thema’s uit de doelenboom komen hier in terug. 

Overlast, onveiligheid en ondermijning door (georganiseerde) criminaliteit ontstaan daar waar de gelegenheid zich voordoet. Twenterand is nog steeds een leefbare en veilige gemeente te noemen. Er wordt integraal gewerkt aan het voorkomen en tegenaan van overlast, onveiligheid en ondermijning door (georganiseerde) criminaliteit. Verder is het noodzakelijk om te blijven investeren in bovenlokale samenwerking. Onveiligheid en (georganiseerde) criminaliteit stopt tenslotte niet bij de gemeentegrens.

Er is een nieuwe beleidsperiode aangebroken. In 2021 is het nieuwe integraal veiligheidsbeleid voor de periode 2022-2025 vastgesteld. De bestuurlijke aanpak van (criminele) ondermijning  blijft een belangrijk speerpunt, dat in het nieuwe beleid prominenter naar voren. Daarnaast zijn leefbaarheid en fysieke verloedering, zorg/jeugd/veiligheid en crisisbeheersing de belangrijkste thema's voor de komende jaren. Met de vaststelling van het nieuwe beleidsplan is door de raad goedkeuring gegeven voor een verhoging van het werkbudget. Bij de vaststelling van de begroting 2023 wordt dit structureel geregeld. 

In het Integraal Veiligheidsbeleid zijn speerpunten geformuleerd die bijdragen aan het reduceren van criminaliteit en overlast. Op deze speerpunten wordt blijvend ingezet door een gerichte aanpak.

In het Integraal Veiligheidsbeleid zijn speerpunten geformuleerd die bijdragen aan het reduceren van criminaliteit en overlast. Op deze speerpunten is in 2021 ingezet door een gerichte aanpak.

Om fysieke onveiligheid te voorkomen en/of effectief te bestrijden is het noodzakelijk om te beschikken over een adequate organisatie op het gebied van rampenbestrijding/crisisbeheersing.

Om de gevolgen van de klimaatverandering in beeld te brengen is in 2019 een zgn. 'stresstest' uitgevoerd. Dat is gedaan in samenwerking met de andere Twentse gemeenten, het waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel. Gekeken is naar de effecten van meer neerslag, droogte, hitte en toenemende kans op overstromingen. In 2020 is een begin gemaakt met het zgn. klimaatgesprek, waarbij we met stakeholders in gesprek zijn gegaan, wat we kunnen doen om de gevolgen van de klimaatverandering te verzachten en wie welke maatregel gaat uitvoeren. In september 2021 is de Aanpak Klimaatadaptatie vastgesteld op basis waarvan maatregelen worden uitgevoerd.

In 2021 werkten we verder aan het oplossen van verkeersknelpunten. We bevorderden daarmee de verkeersveiligheid en een vlotte en soepele afwikkeling van het verkeer. Dat doen we op basis van de vastgestelde verkeersvisies per kern en de geprioriteerde maatregelenlijst.

Een aantrekkelijke en veilige openbare ruimte

Per taakveld (openbaar groen, riolering enz.) is vastgelegd aan welke kwaliteitseisen het onderhoud en beheer moeten voldoen. De manier waarop dat is vastgelegd is een beleids-/beheerplan. Daarmee wordt duidelijkheid gegeven aan de gemeenteraad en aan inwoners.

Per jaar wordt gekeken welke nieuwe infrastructurele werken worden gerealiseerd. Op basis van het beschikbare budget worden de hoogst geprioriteerde werken uitgevoerd.

Hiermee wordt bedoeld dat voor auto, fiets, trein en bus wordt geprobeerd het voorzieningenniveau minimaal op hetzelfde niveau te houden. Vooral voor bus en trein wordt geprobeerd dat middels overleg (ook in regionaal verband) te realiseren en mogelijk te verbeteren.

Agenda Duurzaam Twenterand

De basis voor de gemeentelijke inzet op duurzaamheid is de vastgestelde Agenda Duurzaamheid. In deze agenda werken wij met focus op de thema’s Energietransitie, Circulaire Economie en Klimaatadaptatie, samen met onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners. Dit doen we via uitvoeringsmaatregelen die we samen met deze partners hebben bepaald en hebben vastgelegd. Het coalitie akkoord spreekt zelfs van de ambitie om in de kopgroep te komen van de 'duurzaamste gemeenten in Nederland'. Met de opbrengst van het Zonnepark Oosterweilanden is een duurzaamheidsfonds ingericht dat dient als vliegwiel voor nieuwe lokale duurzaamheidsinitiatieven.

Energietransitie

De afspraken uit het Klimaatakkoord van juni 2019, waaraan de gemeenten zich vrijwel unaniem hebben verbonden, leiden tot nieuwe uitvoeringstaken bij gemeenten, vooral voor de thema's Gebouwde omgeving en Opwek hernieuwbare Energie.

De extra ontvangen klimaatmiddelen (voor de periode 2019-2021) voor uitvoering van gemeentelijke taken uit het Klimaatakkoord, zijn toegevoegd aan de reserve duurzaamheid. Het gaat bij deze uitvoeringstaken o.a. om ondersteuning bij het opstellen  van de Warmtevisie, een begin te maken met uitvoeringsplannen voor warmte en de inrichting van het Energieloket. In 2021 is de personele capaciteit structureel uitgebreid en zijn uitvoeringskosten uit deze middelen betaald.

Circulaire economie

De gemeente Twenterand werkt toe naar een circulaire economie in 2050. Als tussendoel streven we er naar om in 2030 50 procent minder primaire grondstoffen te gebruiken. Dit doen we o.a. door te blijven zoeken naar verbeteringen in de afvalinzameling. Landelijke ontwikkelingen zorgen voor nieuwe uitdagingen. Marktprijzen voor (secundaire) grondstoffen stijgen terwijl de opbrengsten onder druk staan. Tegelijkertijd leidt vervuiling van de grondstoffen tot extra kosten. Daar bovenop worden we geconfronteerd met de introductie van een belasting op de verbranding van restafval. Deze kostenontwikkelingen hebben rechtstreeks effecten voor de gemeentelijke tarieven Afvalstoffenheffing. In 2021 is ingezet op meer en (kwalitatief) betere afvalscheiding. In onze eigen bedrijfsvoering en in de samenwerking met onze ondernemers en maatschappelijke partners hebben we stappen gezet richting circulair inkopen.

Klimaatadaptatie

Het thema klimaatadaptatie wordt behandeld onder de doelenboom Openbare ruimte en verkeer.

Omgevingsbeleid

De nieuwe thema’s (energie, warmte en klimaatadaptatie ) moeten een plek krijgen in het omgevingsbeleid van de gemeente. De ruimtelijke afwegingen die met de RES en andere opgaven samenhangen vragen om democratische besluitvorming van gemeenten, provincies, waterschappen en Rijk. Uiteindelijk besluiten raads- en statenleden over de ruimtelijke consequenties van de Regionale Energie Strategie Twente via het Omgevingsbeleid en de daarbij horende Omgevingsvisie, Omgevingsprogramma’s en Omgevingsplannen. Zie hiervoor de doelenboom Bouwen, wonen, ruimtelijke ontwikkelingen en VTH.

 Een duurzame en leefbare omgeving

Onder duurzaamheid verstaan we het verbeteren van de balans tussen sociale, ecologische en economische ontwikkeling, waar bij ook effecten voor toekomstige generaties en effecten elders ter wereld worden meegenomen.

Dit doel van het milieubeleid is het borgen van de juiste ecologische voorwaarden voor natuur en biodiversiteit.

Het gaat hier om het bewaken en verbeteren van de leefomgevingskwaliteit voor bewoners.

Omgevingswet
Naar verwachting treedt begin 2023 de Omgevingswet en de daarbij horende processen in werking. Om voldoende voorbereid te zijn, is in 2021 intensief gewerkt aan de veranderingen. 

In 2021 is de Omgevingsvisie vastgesteld door de gemeenteraad.

Voorbereiden en ontwikkelen fysieke projecten
In 2021 is gestart met de ontwikkeling van de inbreidingslocatie Mozaïek en met de voorbereiding van De Smithoek . Allerlei ruimtelijke ontwikkelingen, zoals de centrumontwikkelingen Vriezenveen en Vroomshoop Oost en nieuwe ontwikkelingen hebben op het gebied van de fysieke leefomgeving grote inzet van onze organisatie gevraagd. 

Strategie Gemeentelijk vastgoed
In 2021 heeft de gemeente gewerkt aan het verduurzamen van het gemeentelijke vastgoed. De belangrijkste ontwikkeling hierin was de planvorming voor verduurzaming van het gemeentehuis. Het opstellen van de Sectorale Routekaart Gemeentelijk Maatschappelijk Vastgoed is uitgesteld tot tenminste 2023.

In Twenterand is het prettig wonen en werken

De doelen worden bereikt door keuzes te maken richting het mogelijk maken van maatschappelijke ontwikkelingen waarbij tevens sprake is van ‘een goede ruimtelijke ordening’ en een ‘goede fysieke leefomgeving’. We streven naar het bevorderen van een duurzame ruimtelijke kwaliteit in een dynamische omgeving. Bij het bereiken van leefbare kernen en buitengebied gaat het om de kwaliteit van de leefomgeving: ruimte scheppen, maar ook het gebruik van maatschappelijke functies afwegen.

Om voldoende en meer passende woningen te bouwen is van belang om te weten waar vraag naar is, zowel voor de korte als lange termijn. Het toevoegen van kwalitatieve goede ontwikkelingen is belangrijk voor de opgaven die op de gemeente af komen. Hierbij zijn locaties van de ontwikkelingen erg belangrijk. Inbreiding gaat hierbij voor uitbreiding. Bij de ontwikkeling wordt ook sterk gekeken naar de duurzaamheid en leefbaarheid van de gemeente.

De doelen worden bereikt door keuzes te maken richting het mogelijk maken van maatschappelijke ontwikkelingen waarbij tevens sprake is van ‘een goede ruimtelijke ordening’ en een ‘goede fysieke leefomgeving’. We streven naar het bevorderen van een duurzame ruimtelijke kwaliteit in een dynamische omgeving. Bij het bereiken van leefbare kernen en buitengebied gaat het om de kwaliteit van de leefomgeving: ruimte scheppen, maar ook het gebruik van maatschappelijke functies afwegen.

Een duurzame en leefbare omgeving waarin inwoners, bedrijven, organisaties en de gemeente zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor een goede leefomgeving en eenvoudiger en beter samenwerken aan de verbetering ervan.

Twenterand werkt samen naar een duurzame en leefbare omgeving, die energieneutraal, circulair en klimaatbestendig is

- van fossiel energiegebruik naar hernieuwbaar door energiebesparen, een toenemend aandeel duurzame energie en terugdringen CO2 uitstoot
- In 2020 : 2% jaarlijkse energiebesparing; 20 % DE; 20 % minder CO2 tov 1990

- In 2030 50% minder verbruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen)
- In 2030 90% van afval hergebruiken en maximaal 50 kg restafval/inwoner/ jaar (VNG: 30 kg in 2025)

- Zoveel mogelijk beperken van negatieve gevolgen van klimaatverandering

Samenwerken in Agenda Duurzaam Twenterand met Lokale Kracht en Initiatieven
- Duurzaamheid ontwikkelen samen met raad, inwoners, ondernemers, externe partners en stakeholders en breed gedragen in de samenleving
- Duurzaamheid verankeren in de gemeentelijke organisatie en structureel meenemen in alle taken en initiatieven /
Duurzaamheid is onderdeel van het reguliere werk van de gemeentelijke organisatie (voorbeeldrol)
- De gemeente ondersteunt duurzame initiatieven
- De gemeente biedt een platform voor dialoog, kennisdelen en inspiratie en stelt kennis en netwerk beschikbaar voor lokale initiatieven
- Bewustwordingscampagne d.m.v. Storytelling (artikelserie)

Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten op programma 2 is € 2.106.816 lager dan geraamd. Dit verschil wordt onder andere veroorzaakt door onderstaande gegevens.
Openbare orde en veiligheid
•    Het product brandweer laat een voordeel zien van € 80.000. Dit komt door de restitutie van het voordelig resultaat van de jaarrekening van de Veiligheidsregio over 2020.

Openbare ruimte en verkeer
•    Op het product 'wegen' is sprake van een voordeel van € 211.000. Dit voordeel wordt onder andere veroorzaakt door minder algemeen onderhoud en minder afvoer van overtollige grond van € 117.000. Daarnaast is er sprake van een voordeel op de kapitaallasten van € 76.000 en is er € 14.000 meer ontvangen aan vergoedingen voor degeneratiekosten.
•    Ramingen voor werkelijke kosten onderhoud en schades openbare verlichting zijn te hoog aangehouden. Dit levert in 2021 een voordeel op van € 59.000. In 2022 vindt er een aanbesteding plaats, e.e.a. kan uiteraard na aanbesteding anders uitpakken.
•    Het product ‘bruggen’ sluit met een voordelig saldo van € 213.000. Dit wordt met name veroorzaakt doordat het meerjarig onderhoud € 197.000 lager is dan begroot. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken', de onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. Werken zijn verschoven naar 2022. Daarnaast is er ook geen algemeen onderhoud uitgevoerd wat een voordeel van € 16.000 oplevert.
•    Er is een overschrijding van € 94.000 op gladheidsbestrijding. Deze inzet is weerafhankelijk, dus moeilijk van tevoren in te schatten.
•    Het product ’verkeer en vervoer’ sluit met een voordelig saldo van € 177.000. Er is een subsidie ontvangen van de provincie voor gedragsbeïnvloeding en kleine infrastructuur. Dit betrof een afrekening over 2020 (€ 102.000), dus een eenmalig voordeel. Daarnaast is een voorschot voor 2021 voor het verbeteren van de verkeersveiligheid en gedragsbeïnvloeding ontvangen. Hier staan  wel uitgaven tegenover, maar beduidend minder dan dat we ontvangen hebben. Afrekening vindt in een volgend jaar plaats.
•    De kosten voor het niet planmatig onderhoud van openbaar groen, schommelen per jaar. Om deze schommelingen op te vangen worden over- en onderschrijdingen verrekend met de reserve beheer openbaar groen. In 2021 is deze post onderschreden met € 93.000. Dit is derhalve gestort in de reserve. Daarnaast is in 2021 minder onderhoud uitgevoerd. Dit levert een voordeel op van € 71.000, wat voor 50% uit riool wordt gedekt (wordt verrekend  met de voorziening).
•    Door de herverdeling van SW-middelen en bijstelling van de rijksbijdrage is er in 2021 een voordeel van € 290.000 op het product SW groen. Voor de meerjarenbegroting wordt nog bekeken of dit structureel of incidenteel is (ook i.v.m. de grote uitstroom van SW-ers).
•    Het product riool eindigt met een voordeel van € 410.000. Dit is in de voorziening riolering gestort. Het voordelig saldo op riool heeft verschillende oorzaken. De kapitaallasten zijn € 250.000 lager dan geraamd. Dit komt voor het grootste gedeelte doordat met een lagere rente wordt gerekend dan geraamd (omslagrente). Verder zijn  een aantal investeringen doorgeschoven naar 2022 en verder. Hier is in het nieuwe GRP 2019-2023 rekening mee gehouden. Deze uitgaven (en ook de onttrekking uit de voorziening) komen dus later. Daarnaast zijn de inkomsten rioolrechten € 130.000 hoger dan geraamd door meer aansluitingen en zijn er minder onderhoudskosten geweest van ongeveer € 30.000.
•    Het voordeel op het product begraafplaatsen is € 111.000. Ten opzichte van de begroting (product mag sluiten met een  nadeel van € 125.000) is het voordeel dus € 236.000 Dit wordt veroorzaakt doordat er € 230.000 meer is ontvangen aan begrafenisrechten dan geraamd. Dit komt, net als in 2020, door het feit dat er meer mensen zijn overleden èn dat er behoorlijk wat grafrechten zijn verlengd c.q. omgezet naar eeuwigdurend recht. Hiermee is geen rekening gehouden in de begroting. Er is een bedrag van € 236.000 in de reserve begraafplaatsen gestort, waardoor het product, conform de begroting, sluit op een saldo van € 125.000.

Duurzaamheid, milieu en VTH
•    Het product ‘huisvuil’ laat een voordeel zien van € 308.000 t.o.v. de begroting. Een deel van dit voordeel (€ 126.000) betreft kosten die in 2022 nog komen voor de ondergrondse systemen. De verklaring voor de overige € 182.000 is:
* een hoger dividend ROVA ontvangen; € 100.000 komt ten gunste van de gewone dienst, het meerdere ad. € 31.100 komt ten gunste van het product Huisvuil. Hier is in de begroting geen rekening mee gehouden.
* Aan de kostenkant zien we hogere kosten Rova door meer ledigingen (maar opbrengst afvalstoffenheffing is ook hoger), meer verwerkingskosten van het afvalbrengpunt (maar hier staan ook hogere opbrengsten abp tegenover) en meer kosten afvoer pmd en textiel (ook hier zijn opbrengsten uit bijdragen derden hoger). Totaal levert dit een voordeel op van  € 96.000.
* De kosten asbestinzameling zijn ook lager dan geraamd. Er is minder asbestafval gedumpt en de kosten voor het gratis brengen van asbestdaken voor particulieren zijn ook lager dan geraamd.
* Er is minder personeel ingehuurd op het afvalbrengpunt, dit levert een voordeel op van € 47.000.
Er is derhalve een bedrag gestort in de voorziening afval van € 147.330 (was onttrekking geraamd van € 161.000). Hierdoor stijgt de voorziening naar € 675.825.
•    De kosten van de ODT zijn overschreden met € 109.000 en de overige kosten op handhaving zijn met € 32.000 onderschreden. Per saldo dus een overschrijding op dit product van € 77.000. Er is een afrekening van de ODT over 2021 opgenomen als nog te betalen, omdat we meer producten hebben afgenomen dan waarvoor we betalen. Dit gaat om een bedrag van € 77.600 Het bedrag is nog niet definitief, hierover moet nog besloten worden in de DB en AB. 
•    De kosten voor het product milieubeheer zijn in totaal met € 32.000 overschreden. Deze kosten worden gedekt door diverse bijdrages uit verschillende reserves. Deze onttrekkingen zijn hierdoor eveneens hoger dan geraamd. De opbrengsten zijn gestort in de reserve duurzaamheid.

Bouwen, wonen en ruimtelijke ontwikkeling
•    De huurkosten van een aantal percelen binnen Oosterweilanden moeten nog worden betaald. Erfpacht geeft een voordeel van € 31.000, echter op het product stimulering economie is de erfpacht opbrengst € 27.500 lager. Dit valt dus tegen elkaar weg.
•    In 2021 zijn meer bestemmingsplannen gewijzigd, waarvoor leges zijn ontvangen. Daarnaast zijn er ook meer kosten gemaakt voor het wijzigen van die bestemmingsplannen, o.a. voor externe advieskosten. Per saldo levert dit een voordeel op van € 141.000. Daarnaast is een dwangsom ontvangen van € 32.500. Dit was niet geraamd. Onderschrijding op kosten omgevingswet van € 65.600 wordt gestort in de reserve (schommelfonds).
•    Het product Omgevingsvergunning laat een voordeel zien van € 480.000. Er zijn meer vergunning afgegeven, derhalve zijn de legesopbrengsten hoger dan geraamd (€ 500.000 hoger).

Onderstaande posten zijn in 2021 onderschreden, omdat de kosten in 2022 gemaakt worden. Deze posten worden hier apart benoemd, aangezien de budgetten niet overgeheveld worden naar 2022, waardoor dit tot een overschrijding zou kunnen leiden in 2022. Als verklaring kan dan worden verwezen naar dit jaarverslag.
2021
Huisvuil ondergrondse systemen € 126.000 (wordt onttrokken uit reserve)