Programma Sociaal Domein

Perspectief 2026 sociaal domein 

Het perspectief sociaal domein borduurt voort op het perspectief in de begroting 2025. 
Zorg en ondersteuning, werk en inkomen, (passend) onderwijs en overig preventief beleid - met name rond jeugd en gezondheid - vormen het hart van het Programma Sociaal Domein. Dit programma streeft ernaar dat de inwoners van Twenterand zo veel mogelijk zelf hun dagelijkse dingen kunnen doen en daar zelf over beslissen om mee te kunnen doen in de samenleving. Thuis, in de buurt, bij een vereniging of organisatie of op het werk. Alle mogelijkheden (eigen kracht) van inwoners en hun omgeving (inzet netwerk) worden hierbij benut. Waar dat niet/of in mindere mate lukt worden inwoners hierbij geholpen of ondersteund. Binnen  het jeugdbeleid en onderwijs stimuleren wij ontwikkeling van individuen. We ondersteunen inwoners met zorgvragen en geldzorgen. Rond werkgelegenheid is er aandacht voor specifieke doelgroepen met arbeidsbeperkingen. Veranderingen hebben vooral betrekking op mensen in een kwetsbare positie. De sociaaleconomische problematiek in onze gemeente blijft stevig en dus is daarmee de opgave in het sociaal domein ook fors. Het kost tijd - het vergt meerdere generaties - om verbeteringen door te voeren en blijvend investeren in de samenleving is dan ook nodig.  Wij zien gelukkig de vruchten van ons beleid en laten dit ook periodiek zien, in bijvoorbeeld rapportages, de nieuwsbrief sociaal domein, etc. 

Integrale beleidsnota Sociaal Domein verlengen
Het beleidsmatig kader voor het sociaal domein staat in de integrale beleidsnota Sociaal Domein 2023-2026 (hierna: IBN).  Een nota met alle onderwerpen van het programma sociaal integraal in één nota.  Hierin is ook de uitwerking van het coalitieakkoord en het collegeprogramma met het scenario "Economisch sterk met een sociaal kloppend hart" verwerkt.  De uitvoering van de nota doen wij via de maatschappelijke agenda (MAG) Twenterand. De versie 2025 is dit voorjaar verschenen.
Er zijn vier integrale thema’s gekozen in deze nota, als basis voor onze opgaven: 
1. De zelfredzame Twenterander 
2. De participerende Twenterander 
3. De gezonde Twenterander 
4. De lerende Twenterander 

In 2026 zouden we een nieuwe IBN moeten doen verschijnen. We hebben echter geconstateerd dat is beleid nog lang niet achterhaald is, sterker nog dat we de ingezette lijn sinds enkele jaren nu nog meer aan het versnellen zijn. Wij zullen de raad daarom gaan voorstellen de IBN met minimaal 2 jaar te verlengen. 

Grote uitdagingen blijven
Grote opgaven blijven spelen de komende jaren, inhoudelijk en financieel.  Het is belangrijk om hierop goed op te anticiperen en organiseren. Via het wendbare deel in onze organisatieontwikkeling geven we de opgaven dan ook nader vorm, via bijvoorbeeld verkenningen, bestuursopdrachten, projecten en programma's.  Actuele opdrachten waar wij aan werken zijn Toekomst WSW, de vergrijzing Wmo / decentralisatie beschermd wonen, de toegang van het sociaal domein  en uiteraard gaan we door met de Transformatie van het Sociaal Domein middels de eerder genoemde MAG.
Daarnaast werkt het sociaal domein mee aan opgaven binnen andere programma’s zoals bijvoorbeeld woningbouw (woonzorgvisie) en omgevingsvisie icm economische visie.   Tenslotte willen wij niet onvermeld laten dat in 2026 prioriteit ligt bij het uitwerken en implementeren van het nieuwe subsidie- en inkoopbeleid. 

Het tijdsgewricht en de opgaven waar we nu voor staan blijft stevig, ook in 2026. De crisis op de woningmarkt, de kostenstijgingen in cao, energie, de situatie in Oekraïne en het bredere vluchtelingenvraagstuk, de vergrijzing, de vele zorgvragen, maatschappelijke onrust, personeelstekorten maken dat individuen en/of groepen het zwaar hebben.  In de verhoudingen tussen overheden rijk – gemeenten met name op de dossiers rond jeugd en gezin vinden scherpe en dreigende gesprekken plaats met wat ons betreft nog steeds te weinig perspectief voor gemeenten om de ravijnjaren te tackelen, zeker op het sociaal domein. De rijksvoorjaarsnota komt uiteraard aan de orde in deze kadernota. 
Anderzijds willen we ook investeren, bijvoorbeeld in het voorliggend veld, waar dat mogelijk is.  Wij geloven in het effect van preventie en weten dat dit een lange adem vergt.   

Highlights per doelenboom met fundamenteel werken aan “de basis op de orde”

Landelijke ontwikkelingen hebben nog steeds een forse (financiële) invloed. Bij de doelenboom jeugd gaan wij in op de hervormingsagenda jeugd, het Toekomstscenario jeugd- en gezinsbescherming, de  (doorontwikkeling van de) Toegang van het sociaal domein  en sturing op het zorglandschap.  

Bij de doelenboom Wmo gaan wij in op plannen rond een aparte financiering en bij de schuldenaanpak met de doorontwikkeling van het meldpunt geldzorgen. Het beroep op de Wmo neemt toe. het aantal cliënten en daamee de kosten van de Wmo laten een stijgende lijn zien. Om de langjarige effecten van de gevolgen van de vergrijzing van de Twenterandse bevolking op de Wmo (en ook andere beleidsterreinen) in kaart te brengen wordt een verkenning opgestart. Hierbij wordt onder meer gekeken naar gemeenten waar deze ontwikkeling al langer speelt, in bijvoorbeeld Groningen en Limburg. De uitkomsten van deze verkenning zullen  dit najaar beschikbaar zijn .

Rond onderwijs speelt casuïstiek rond onderwijshuisvesting en temporiseren we ontwikkelingen rond het IHP.  Bij gezondheid staat de uitvoering van de MAG centraal en is de kerntakendiscussie SamenTwente verwerkt.
Daarnaast vraagt in de uitvoering vanuit het principe “de basis op orde” het aankomende jaar opnieuw onze aandacht om de dienstverlening en de onderliggende processen op maat te maken en de capaciteit hierop op orde te krijgen en in lijn te brengen met de huidige producten, verantwoordelijkheden en ontwikkelingen op met name werk en inkomen, beleid en backoffice.   Integraal werken in de uitvoering is hierin  vol in ontwikkeling.

Er blijven grote zorgen over de financiën in het sociaal domein.  Kosten blijven stijgen, meer dan wij ambiëren en het open einde karakter is voelbaar, zeker bij jeugdhulp.  Gelet op de zorgelijke financiële positie van onze gemeente met name in het meerjarenbeeld, betekent dat nog steeds focus en bijsturing aan de orde is. Dit doen we met scherpe keuzes om bepaalde zaken niet meer of anders te (laten) doen en blijvend scherp te ramen. Geld volgt beleid (middelen volgen opgaven) en dat werkt! Tenslotte versterken regionale samenwerking en lokale inzet en lokale participatie (via o.a. onze Adviesraad Sociaal Domein) elkaar bij het vormgeven van taken binnen het sociaal domein. Voor een gemeente op schaal als de onze onmisbaar.

Tot zover de algemene inleiding. Bij de doelenbomen in dit programma gaan wij nader in op de specifieke voorstellen en ontwikkelingen. 

Beoogd maatschappelijk effect
Participerende en financieel zelfredzame inwoners

Doelen
Naar vermogen participerende doelgroep Participatiewet in de maatschappij
Het doel van de Participatiewet is om mensen zoveel mogelijk te laten participeren op de reguliere arbeidsmarkt. De gemeente kan voor iedereen dezelfde instrumenten en voorzieningen inzetten en zal daarbij ook maatwerk inzetten. Hierbij wordt zoveel mogelijk uitgegaan van de eigen kracht van de inwoner.

Financieel zelfredzame inwoners
Het hebben van werk of een zinvolle dagbesteding maakt meedoen in de samenleving mogelijk. Het zorgt voor ritme en structuur en het geeft eigenwaarde. We willen dat elke inwoner van de gemeente Twenterand de mogelijkheid krijgt om naar vermogen mee te doen aan de samenleving. We ondersteunen inwoners die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien met een uitkering. Voor een deel van deze inwoners ligt er een opgave wat betreft het vinden van passend werk.
Kinderen moeten zich kunnen ontplooien, hun eigen mogelijkheden ontdekken en ontwikkelen en volop mee kunnen doen in de samenleving. Belangrijk is dat zij perspectief houden op een gelukkig leven. Elk kind moet niet alleen kunnen beschikken over voedsel, kleding en andere basisbehoeften, maar moet ook mee kunnen op schoolreis, lid van de bibliotheek kunnen worden en bijvoorbeeld wekelijks kunnen sporten of muziek maken.

Sociaal zelfredzame inwoners
Zelfredzaamheid is het hogere doel. Middels eigen kracht, instrumenten uit de participatiewet, schuldhulpverlening en minimabeleid en de wettelijke taken rond vluchtelingen wordt dit zo optimaal mogelijk nagestreefd.

Beoogd maatschappelijk effect
Inwoners zijn zo lang en zoveel mogelijk zelfredzaam

Doelen

Inwoners wonen langer zelfstandig thuis
De gemeente streeft na dat inwoners zo lang mogelijk zelfredzaam blijven. Daartoe werken we er aan om de inwoners zo lang dit mogelijk en wenselijk is zelfstandig thuis te laten wonen. We voorzien zo goed mogelijk, direct of indirect, in de diverse ondersteuningsbehoeften van inwoners. We zitten hierbij in op een transformatie waarbij het vergroten van zelfredzaamheid en eigen kracht vooorop staat. Langer zelfstandig thuis wonen is daar een onderdeel van. 

Inwoners voorzien in hun ondersteuningsbehoefte
Het doel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is dat inwoners worden voorzien in hun ondersteuningsbehoefte. Inwoners worden gestimuleerd en ondersteund om nog meer op eigen kracht en samen met het eigen netwerk te komen tot oplossingen. De inwoner en zijn omgeving staan daarbij centraal. We stimuleren inwoners op hun eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden in te zetten. Een maatwerkvoorziening is het sluitstuk van de Wmo. Eerst beoordelen de eigen kracht van de inwoner en kijken we naar algemene voorzieningen. Daar waar nodig zetten we een maatwerkvoorziening in om in de ondersteuningsbehoefte van de inwoner te voorzien. 

Inwoners zijn zich bewust van eigen verantwoordelijkheid nu en in de toekomst
We bevorderen het bewustzijn onder de inwoners van hun eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Inwoners worden gestimuleerd en ondersteund om in eerste instantie op eigen kracht en gezamenlijk met de mensen uit hun omgeving tot oplossingen voor problemen te komen. Hierbij is ook de inzet van het voorliggend veld (vrij toegankelijk zorg- en welzijnsaanbod) en de sociale basis (vrijwillig aanbod en inwoners en verenigingen) van groot belang. Door hierop in te zetten sluit de gemeente aan bij diverse ontwikkelingen die ook landelijk en regionaal worden ingezet. 

Beoogd maatschappelijk effect
Twenteranders voelen zich gezonder

Doelen

Inwoners voelen zich mentaal gezonder
Van zorg naar gezondheid: die omslag gaan we maken! Volgens het concept voor positieve gezondheid, is gezondheid “het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”. Mentale gezondheid is nauw verbonden met andere leefgebieden van inwoners. Dit maakt een integrale aanpak voor het verbeteren van de gezondheid noodzakelijk. Daarbij hebben we aandacht voor de sterk veranderende samenleving en de (mentale) uitdagingen die dit met zich meebrengt voor verschillende doelgroepen.

Meer inwoners hebben een gezonde leefstijl
Voor de gemeente is het van belang dat onze inwoners zich zo gezond mogelijk voelen, zodat inwoners gezond op kunnen groeien, ouder worden en zo lang mogelijk gezond en zelfredzaam zijn. Om dit te bereiken is het nodig om een fit en vitaal leven te stimuleren, met een bijbehorende gezonde leefstijl. Verschillende doelgroepen vragen daarbij om verschillende manieren van benadering en ondersteuning. 

Meer inzetten op en stimuleren van een gezonde leefomgeving
Gezondheid vertegenwoordigd in alle beleidsterreinen: dat is het doel. Een omgeving moet ruimte bieden voor beweging, ontmoeting en meer voorbeelden van gezond gedrag.

Beoogd maatschappelijk effect
Iedere inwoner is zo lang en zoveel mogelijk zelfredzaam

Doelen
Onderwijskansen zijn vergroot
De gemeente Twenterand heeft als doel de onderwijskansen te vergroten. Wij doen dit door in een vroeg stadium achterstanden en problemen te signaleren en hierop tijdig te anticiperen. Hiermee wordt beoogd dat alle kinderen een kansrijke start hebben in het onderwijs. Tevens hopen we met preventieve inzet in de toekomst minder vaak jeugdhulpvoorzieningen in te zetten. Belang is hierin een goede doorgaande lijn van kinderwens tot onderwijs.

Het vergroten van de basisvaardigheden bij inwoners
De gemeente Twenterand heeft als doel de basisvaardigheden van inwoners te vergroten. Basisvaardigheden zijn competenties die inwoners nodig hebben om effectief te functioneren in de samenleving, hierbij kan gedacht worden aan lezen, rekenen, schrijven en digitale vaardigheden. Als inwoners verminderde basisvaardigheden hebben, kunnen zij minder goed functioneren in de samenleving, thuis en op het werk. Door het vergroten van de basisvaardigheden bij inwoners wordt de zelfredzaamheid bevorderd.

Onderwijsvoorzieningen zijn toegankelijk
De voorzieningen voor onderwijshuisvesting en leerlingenvervoer voldoen aan de normen die in de lokale verordeningen zijn vastgelegd. Tevens zorgt de gemeente in specifieke gevallen voor extra ondersteuning als de gemeente hiervoor verantwoordelijk is.

Beoogd maatschappelijk effect
Evenwichtig opgroeiende jeugd, die actief deelneemt aan de maatschappij

Doelen

Er zijn voldoende ontwikkelingsmogelijkheden voor jeugdigen op alle leefgebieden
De meeste jeugdigen groeien probleemloos op, ouders zijn hiervoor als eerste verantwoordelijk. Daarnaast zijn er voldoende voorzieningen op het gebied van sport, welzijn, cultuur, educatie, gezondheid en vrije tijd waardoor de jeugd in Twenterand zich kan ontwikkelen.

Er is preventie van problemen bij jeugdigen
De gemeente wil voorkomen dat lichte opvoed- of opgroeivragen uitgroeien tot zorgvragen.

Waar nodig is er ondersteuning en zorg voor jeugdigen en ouders
Voor ouders en jeugdigen waarvoor het niet vanzelfsprekend is dat alles vanzelf goed verloopt, is aanvullende ondersteuning of zorg nodig om ook voor hen de kans om evenwichtig op te groeien mogelijk te maken of te vergroten. We streven naar effectieve en efficiënte ondersteuning en zorg waarmee we de eigen kracht van ouders en jeugdigen versterken met als doel dat ze zo snel mogelijk en zo goed mogelijk hun eigen leven (weer) vorm kunnen geven. De gemeente heeft op grond van de Jeugdwet een jeugdhulpplicht, die waarborgt dat jeugdigen de hulp ontvangen die zij nodig hebben. Met deze verantwoordelijkheden heeft de gemeente meer instrumenten in handen om hierop te sturen.