Programma Economie en vrije tijdsbesteding

De opgave op het terrein van Economie en Vrijetijdsbesteding was in het jaar 2022 vooral het invullen van de regisserende en faciliterende rol van de gemeente binnen het samenspel tussen gemeente en andere actoren en een actieve deelname in verschillende netwerken. Voor kleinere gemeenten als Twenterand liggen daar de mogelijkheden. In het kader van de economische ontwikkeling van Twenterand is dat belang ook door de gemeenteraad onderkend door voor in ieder geval drie jaar (2023, 2024 en 2025) deel te nemen aan de Agenda voor Twente. 

Het werkprogramma Economie omvat twee programmalijnen. De eerste programmalijn is ‘Meedoen’. Dit gaat over vrijetijdsbesteding, zie doelenboom cultuur en recreatie en toerisme.

Doelenboom economie en werkgelegenheid
Een programmalijn van Economie is ‘Versterken Werkgelegenheid’. Vanuit zowel bestaande als nieuwe bedrijven  wordt gevraagd naar uitbreidingsmogelijkheden.  Voor de feitelijke behoefte aan bedrijventerreinen voor de komende jaren wordt dit in provinciaal verband in beeld gebracht. met de ontwikkeling van Twenterands uitgiftebeleid is in 2022 ook een start gemaakt en dit beleid krijgt in 2023 zijn beslag. In 2022 is de eerste fase van Oosterweilanden gevuld en is een volgende fase in voorbereiding. De revitalisering van Garstelanden is nog niet opgepakt. Gezien de ligging nabij het Natura 2000 gebied Engbertsdijkvenen moesten er nieuwe berekeningen en beoordelingen worden uitgevoerd. Dit heeft het proces vertraagd. Inmiddels is het bestemmingsplan definitief en is de uitgifte opgepakt. 

Door beperkte capaciteit en door de inzet van capaciteit op urgente opgaven uit het Rijk waar ook de gemeente Twenterand voor kwam te staan, heeft de ontwikkeling van visies in 2022 op een laag pitje gestaan. Dit geldt voor meerdere beleidsterreinen binnen het programma economie. Met de ontwikkeling van het scenario 'Economisch sterk met een sociaal kloppend hart' zijn dit wel prioriteiten in het jaar 2023. 

Doelenboom cultuur en recreatie & toerisme
Een andere lijn van het programma Economie is ‘Meedoen’. Dit gaat over vrijetijdsbesteding. Na de maatschappij ontwrichtende Coronapandemie is in 2022 weer gestart met de promotie en netwerkontwikkeling voor de vrijetijdseconomie in Twenterand. Gastvrij Twenterand is volop in ontwikkeling en de wederzijdse afstemming met de gemeente loopt. De actualisatie Nota Vrijetijdseconomie was gepland, maar is vanwege ambtelijke onderbezetting verplaatst naar 2023. Ook startten we - samen met andere betrokken partners - een verkenning naar uitbreiding van Nationaal Park Sallandse Heuvelrug om ondernemers in de vrijetijdseconomie meer kansen te bieden. Voor de Engbertsdijksvenen zijn stappen gezet op het gebied van toegankelijkheid en inclusie. 

In 2022 is veel aandacht besteed aan de verdere samenwerking tussen erfgoedinstellingen en het basisonderwijs. Dit heeft geresulteerd in  het Convenant Erfgoededucatie Twenterand dat op 23 mei 2022 is ondertekend. ook is in 2022 een start gemaakt met de manier waarop cultuurparticipatie een plek kan krijgen in gemeentelijk beleid. Dat zal in 2023 nog de nodige aandacht vragen. Ook is in 2022 met de bibliotheken een start gemaakt met de voorbereiding van de transformatie van klassieke uitleenbibliotheek naar maatschappelijke-educatieve bibliotheek.

Visie Buitengebied:

De functie voor adviseur platteland is in 2022 nog niet ingevuld. Het invullen van de vacature op het gebied van Platteland, na meermaals uitzetten, is nog steeds niet gelukt. Hierdoor is ook geen start gemaakt met de uitvoeringsagenda. Verwachting is dat de uitvoeringsagenda, zoals aangegeven in de Berap, in 2023 wordt opgepakt.

Doelenboom sport
Binnen de doelenboom sport draagt de regietaak van de gemeente meer bij aan het maatschappelijk effect: inwoners worden lichamelijk, geestelijk en sociaal gezonder. Hierdoor verschuift de focus meer naar het realiseren van doelen en activiteiten in plaats van op organisaties/instellingen. De doelstelling om 75% van de inwoners te laten sporten en bewegen staat nog steeds overeind. Daarvoor hebben we in 2022 een aantal zaken opgepakt. Zoals de Sport- en Beweegvisie 2023 - 2026 Twenterand - Sportakkoord II, die samen met verschillende partners is geschreven. Hiermee kunnen we gerichter inzetten op monitoring met behulp van tussentijdse metingen. De Sport- en Beweegvisie 2023 - 2026 Twenterand - Sportakkoord II is klaar en ligt nu ter besluitvorming voor. Volgordelijk is er voor gekozen eerst de Sport- en Beweegvisie 2023 - 2026 Twenterand - Sportakkoord II te maken. Dit betekent dat we de ontwikkeling van de nota sportaccommodatiebeleid qua planning niet in 2022 hebben gerealiseerd maar vormgeven in  2023.  De noodzaak voor dit beleid is er, omdat een aantal binnensportaccommodaties vervangen moeten worden. Noemenswaardig is zeker dat in 2022 gestart is met de bouw van het nieuwe zwembad in Vriezenveen. De Special Olympics in Twente, waarvan het korfbaltoernooi in Twenterand werd georganiseerd, was een mooi evenement in 2022. Dit toernooi staat ten behoeve van het aangepaste sportaanbod en de deelname daaraan.

Cultuur
Er zijn diverse relevante culturele ontwikkelingen aan de orde, die ook in de toekomst nog een rol spelen.

De kracht van creativiteit
Op 4 november 2022 presenteerde de staatssecretaris van Cultuur 'De kracht van creativiteit'.  De meerjarenbrief  2023 - 2025 geeft invulling voor de € 170 miljoen aan extra middelen voor cultuur . 
De kracht van creativiteit zet in op 5 pijlers:

Versterken van de culturele en creatieve professional
Inzet van creativiteit bij complexe maatschappelijke transities
Cultuur is overal en voor iedereen
Investeren in de kansen van digitalisering
Erfgoed voor de toekomst

Zorgplicht openbaar bibliotheekwerk
Middels een aanpassing van de Bibliotheekwet wordt de huidige bevorderingstaak van gemeenten en provincies in 2025 omgezet in een zorgplicht. Bibliotheken en kunnen hierop met hun gemeenten en provincies voorsorteren door gezamenlijk plannen te maken over het herstellen, versterken en het toekomstgericht maken van bibliotheekvoorzieningen. Het ministerie ziet een toekomstgerichte bibliotheekvoorziening als een goed bereikbare openbare bibliotheek die de hele breedte aan maatschappelijke bibliotheekfuncties aanbiedt en daarmee van belang is voor de lokale gemeenschap. Het is een fysieke plek met een relevante digitale aanwezigheid en een robuuste bestuurlijke en financiële verankering.   
We hebben samen met Rijnbrink (provinciale ondersteuningsorganisatie bibliotheekwerk) een provinciale subsidieaanvraag Toekomstkracht Bibliotheken voorbereid.  We leggen hier ook een verbinding met het sociaal domein.

Samenwerking culturele organisaties
Vanuit de verbindingsopdracht uit de Cultuuropdracht is de cultuurmakelaar gestart met een traject om  een samenwerkingsverband op te zetten met culturele organisaties.  Organisaties voor kunst, cultuur en erfgoed merken wat een veranderende samenleving hen doet. Vergrijzing, vrijwilligers, aantrekken van jeugd en oplopende kosten zijn vraagstukken waar nogal wat verenigingen voor staan. Hoe blijf je in deze veranderende tijden als organisatie vitaal en maatschappelijk relevant? Er is geen eensluidend antwoord. Maar het devies is om dat niet alleen uit te vinden, maar dit samen te doen met andere organisaties voor kunst, cultuur en erfgoed in Twenterand.

Cultuurregio Twente
De 14 Twentse gemeenten werken samen in de cultuurregio. Er is een uitvoeringsprogramma voor de periode 2023 - 2028 opgesteld waarin we de samenwerking verder willen intensiveren. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan bibliotheken, jongerenparticipatie, cultuureducatie, (immaterieel) erfgoed en vrijetijdseconomie.
 
Optimalisering subsidiesystematiek cultuur
Bij de cultuurgelden hebben we geconstateerd dat er in de loop van de tijd een versnippering van  regels is ontstaan. Dit brengt stijgende administratieve lasten met zich mee voor zowel de aanvragers  als de gemeente. Om dit te voorkomen is de Subsidieregeling cultuur Twenterand voor 2023 opgesteld. In deze subsidieregeling zijn nog niet de subsidies voor bijvoorbeeld de musea, de theaters en het openbaar bibliotheekwerk opgenomen. Bij de voorbereiding van het nieuwe subsidiebeleid zal daarnaar gekeken worden.

Recreatie & Toerisme 
Het afgelopen jaar is gewerkt aan de samenwerking tussen Gastvrij Twenterand en de Gemeente Twenterand. De vacature voor Recreatie en Toerisme is ingevuld, dus wordt hier verder voortgang geboekt. Door onderbezetting is de Nota Vrijetijdseconomie niet gerealiseerd, deze staat voor eind 2023 gepland. 

Evenementen
Ook is het evenementenbeleid voorbereid, maar nog niet gereed. Hiervoor was afstemming met Gastvrij Twenterand nodig, maar dit kon niet worden gerealiseerd vanwege omstandigheden bij Gastvrij Twenterand. 

De leefbaarheid en individuele ontmoeting, ontwikkeling en ontplooiing is toegenomen

Hieronder wordt verstaan fysieke ontmoetingsplekken zoals CCK2, De Klaampe, Het Punt en dergelijke, maar ook digitale ontmoetingsplekken.

Hieronder wordt verstaan lectuur, literatuur, maar ook digitale media en dergelijke.

Cultuureducatie: alle vormen van educatie waarbij cultuur als doel of middel wordt ingezet, zowel actief, receptief en reflectief. Cultuuruitingen kunnen een middel zijn om andere leergebieden te ondersteunen, zoals geschiedenis, aardrijkskunde, maatschappijleer, economie of wiskunde.

Recreatief en toeristisch aanbod bevat verblijfsrecreatie maar ook de dagrecreatieve voorzieningen.  Gastvrij Twenterand werkt voor en met de recreatieve ondernemers in Twenterand. Marketing Oost verzorgt de promotie van Twente. 

Cultureel erfgoed: sporen uit het verleden in het heden, die zichtbaar en tastbaar aanwezig zijn. Dat kunnen voorwerpen zijn in musea, archeologische vondsten, archieven, monumenten en landschappen (materieel), maar ook de daaraan verbonden gebruiken, verhalen en gewoonten (immaterieel). De monumentenlijst is opgenomen in de Welstandsnota Twenterand.

Cultuuropdracht 2021-2024

Cultuureducatieplan basisonderwijs Twenterand 2021-2024

Convenant Erfgoededucatie

Belangrijkste focus binnen de doelenboom Economie en Werkgelegenheid is dat er een economische structuur is die de werkgelegenheid en de leefbaarheid versterkt in de gemeente. Om een zodanige economische structuur te creëren is verbinding nodig. Verbinding tussen werkvelden zoals het bedrijfsleven, onderwijs en arbeidsmarkt, maar ook tussen mensen onderling. Om dit te realiseren neemt de gemeente een regie/faciliterende rol in. Dat betekent dat de gemeente zowel provinciaal, regionaal als lokaal opereert om te kijken wat er speelt en wat de mogelijkheden zijn en dit met elkaar verbindt. Dit vraagt initiatief vanuit de gemeente, de samenleving en samenwerking tussen partijen. Hierbij is de gemeente het ‘oliemannetje’ en degene die het overzicht moet hebben om de koers samen met andere partijen te bepalen. Middels programmasturing pakken we dit op en wordt gestuurd op integraal werken. De ondernemersbenadering en de actieve inzet op regionale/provinciale samenwerking (o.a. via de Agenda van Twente (AvT)) waren ook in 2022 belangrijk. 

Uit de BIRO datasets blijkt dat er een continue groei van het aantal vestigingen en werkgelegenheid naar ruim 2830 vestigingen en  12.300 banen) in 2022. Circa 38,6 procent van de werknemers is woonachtig in Twenterand. Vanuit zowel de bestaande als nieuwe bedrijven  wordt gevraagd naar uitbreidingsmogelijkheden.  Een prognose voor de feitelijke behoefte voor de komende jaren bedrijventerrein  is in voorbereiding in 2022 samen met Overijssel. Deze wordt in 2023 afgerond. In 2022 is de eerste fase van Oosterweiland gevuld en is een volgende fase in voorbereiding. Hiervoor is het Uitgiftebeleid in 2022 gestart. Deze wordt in 2023 voorgelegd aan de raad. 

Een economische structuur die de werkgelegenheid en de leefbaarheid versterkt

Samen met sociale domein de werkgelegenheid in Twenterand stimuleren en nog meer de verbinding te zoeken tussen economie, een inclusieve arbeidsmarkt en arbeidsparticipatie.

Economische entiteiten betreffen alle ondernemersvormen, zowel commerciële als niet-commerciële bedrijven. Met passend bij de gemeente wordt bedoeld dat het past bij de wensen die de ondernemer in Twenterand heeft.

Dit betekent actief informatie/kennis/ervaringen en dergelijke ophalen bij en delen met ondernemers ten behoeve van (beleids)ontwikkeling.

Detailhandelstructuurvisie

Vanuit de regietaak van de gemeente willen we meer de focus leggen op de bijdrage van een ieder aan het maatschappelijk effect: inwoners worden lichamelijk, geestelijk en sociaal gezonder. Hierdoor verschuift de focus meer naar het realiseren van doelen en activiteiten in plaats van op organisaties/instellingen. De sportvisie is een kapstok voor andere beleidstukken. De opgave voor 2022 blijft om de sportvisie te vertalen naar de diverse beleidsthema's om de doelstelling om 75% van de inwoners te laten sporten en bewegen te halen. 

Inwoners zijn lichamelijk, geestelijk en sociaal gezond

Hoe vitaler iemand is, hoe groter de kans dat diegene kan deelnemen in de maatschappij en zelfstandig thuis kan blijven wonen.
De rijksoverheid streeft in het kader van het Olympisch Plan 2028 naar een samenleving waarin minimaal 75% van de Nederlanders uit alle lagen van de bevolking voldoet aan de beweegrichtlijnen. Ook in Twenterand hebben wij deze ambitie. De onderzoeken naar deelname werden uitgevoerd door het inmiddels niet meer bestaande Sportservice Overijssel. Helaas hebben we daardoor slechts metingen vanuit 2016 waar geen update op kan worden gegeven. 

Noot: Met de op handen zijnde nieuwe Sport- en Beweegvisie 2023 - 2026 kunnen we gerichter inzetten op monitoring met tussentijdse metingen.

Sportvisie Twenterand 2018-2021

Publicatie lokaal Sport- en beweegakkoord

Subsidieregeling waarderingssubsidie sport en of gezonde leefstijlinterventies Twenterand 2021 2022

Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten op het programma ‘economie en vrije tijdsbesteding’ is € 1.887.000 lager dan geraamd. Dit verschil wordt onder andere veroorzaakt door onderstaande gegevens.

Cultuur, recreatie en toerisme
•    Er is minder uitgegeven aan meerjarig onderhoud musea en dorpshuizen. Totaal een onderschrijding van € 245.000. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken'. De onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. Werken zijn verschoven naar 2023.

Economie en werkgelegenheid
•    Door personele wijzigingen zijn niet alle opgaven opgepakt. In 2022 is de bijdrage ondernemersfonds dan ook € 30.000 lager dan geraamd. In 2023 wordt het restant van 2022 nog beschikt en vindt er waarschijnlijk een overschrijding op het budget plaats. Conform bestuursovereenkomst is er een bedrag betaald voor de Agenda van Twente van € 298.000. Dit bedrag is onttrokken uit de reserve Agenda van Twente, hiervoor was € 260.000 geraamd, dus een hogere onttrekking uit de reserve van € 38.000. Door ontvlechting van de organisatie van Regio Twente worden de kosten voor economie nu in rekening gebracht door het Recreatieschap Twente. Deze kosten zijn structureel lager dan geraamd (€ 90.000).
•    Er is € 19.750 uitgegeven aan uitvoering plattelandsnota (€ 54.000 minder dan geraamd). Dit bedrag komt tlv de reserve. 
•    In 2022 is de uitvoering evenementenbeleid nog niet opgepakt i.v.m. personele wijzigingen. Dit bedrag van € 15.000 is dus ook niet onttrokken uit de reserve coalitie akkoord.  

Sport
•    Het meerjarig onderhoud op de sportzalen en sporthallen is € 634.000 lager dan begroot. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken', de onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. Werken zijn verschoven naar 2023.
•    Het product zwembad de Stamper sluit met een voordelig resultaat van € 130.000. Het budget meerjarig onderhoud is onderschreden met € 75.000. Dit wordt derhalve ook niet onttrokken uit de reserve ‘onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken’. Dit budget is bedoeld voor onvoorziene omstandigheden. Er wordt zo min mogelijk onderhoud gedaan i.v.m. de nieuwbouw van het zwembad. Daarnaast is er een voordeel op kosten corona (meer rijksbijdrage dan uitgaven) van € 25.000. Kosten corona zijn er in 2022 niet veel geweest, dus dit is een eenmalig voordeel. De entree opbrengst was € 8.000 hoger dan geraamd en er is nog een SPUK bijdrage ontvangen voor de btw op sport van € 34.000. De btw van sport wordt sinds een aantal jaren op het product geboekt. Voorheen was dit niet het geval, maar door gewijzigde regelgeving werkt de btw kostenverhogend voor de sport.
•    Het meerjarig onderhoud op zwembad de Zandstuve is € 53.000 lager dan begroot. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken'. De onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. Werken zijn verschoven naar 2023. De entree opbrengst was € 34.000 hoger dan geraamd door de mooie zomer van 2022. 
•    Het product sportbeleid sluit met een voordeel van € 200.000. Dit komt door lagere kosten van de semipermanente hal (€ 15.000). Vanaf 2023 vervallen deze kosten. Dit is ook al verwerkt in de begroting. Daarnaast zijn er lagere kapitaallasten geboekt dan geraamd (€ 145.000). Dit gaat met name om de kunstgrasvelden, die zijn in 2022 aangelegd, dus de kapitaallasten worden voor het eerst in 2023 geboekt. De kosten voor de special Olympics (€ 32.500) zijn ten laste van de middelen van het sportakkoord gebracht en niet uit de reserve coalitie akkoord gehaald.
•    Het meerjarig onderhoud op de sportparken is € 275.000 lager dan begroot. De kosten voor meerjarig onderhoud worden gedekt uit de reserve 'onderhoud gebouwen, bruggen en kunstwerken'. De onttrekking uit deze reserve is eveneens lager dan geraamd. Werken zijn verschoven naar 2023. Daarnaast zijn de overige kosten (m.n. onderhoudskosten groen) lager dan geraamd. Tegenover de kosten staat ook nog een SPUK bijdrage voor de btw op sport van € 60.000. De btw van sport wordt sinds een aantal jaren op het product geboekt. Voorheen was dit niet het geval, maar door gewijzigde regelgeving werkt de btw kostenverhogend voor de sport. Per saldo een voordeel van € 150.000.

Onderstaande post is in 2022 onderschreden, omdat de kosten in 2023 gemaakt worden. Deze posten worden hier apart benoemd, aangezien de budgetten niet overgeheveld worden naar 2023, waardoor dit tot een overschrijding zou kunnen leiden in 2023. Als verklaring kan dan worden verwezen naar dit jaarverslag.
2022
Werkbudget economie, ondernemersfonds    € 30.000