Omschrijving

Financiële ontwikkelingen sociaal domein

De voortgang binnen programma Sociaal loopt in het algemeen op schema. De inzet van onze lokale acties werpen vruchten af, zowel bij jeugd (POH, CEV) als Wmo: de was- en strijkservice.  Wel zijn er de nodige ontwikkelingen met (toekomstige) impact op programma Sociaal. Te denken valt bijvoorbeeld aan de aanbestedingen op het gebied van Jeugd, Wmo en vervoer en de uitkomsten van het onderzoek naar reële tarieven voor Jeugd en Wmo. Tegelijkertijd wordt ook invulling gegeven aan diverse opgaven binnen het sociaal domein, zoals bijv. op het gebied van vluchtelingenopvang ontheemden Oekraïne, armoede (o.a. energietoeslag 2023) en het IHP. Inmiddels is er ook een nieuwe Integrale Beleidsnota Sociaal Domein vastgesteld als koers- en visiedocument voor het sociaal domein in de komende jaren. We blijven net als in de afgelopen jaren nu ook weer onverminderd inzetten op sturing in het sociaal domein. Om onze grip op het sociaal domein verder te verstevigen is een (intern) real time dashboard ontwikkeld voor Jeugd en Wmo. Dit dashboard bevat aantallen en kosten, wat helpt bij het eerder kunnen signaleren van trends en toekomstige volumeontwikkelingen. Daarnaast wordt door Kennispunt in samenwerking met Twenterand, Almelo, Enschede en Hengelo gewerkt aan het ontwikkelen van een voorspelmodel voor Jeugd en Wmo. Het model helpt bij het kunnen voorspellen van toekomstige volumes voor Jeugd en Wmo. Aan de hand daarvan kan vervolgens door ons worden geanticipeerd op deze ontwikkeling.


Dat de inspanningen gericht op transformatie en sturing vruchten afwerpen, wordt o.a. zichtbaar bij de was- en strijkservice. De was- en strijkservice is inmiddels een jaar operationeel, waarbij sinds de start een afname zichtbaar is van het aantal gebruikers met een maatwerkvoorziening voor wassen en strijken. Vanzelfsprekend blijven er wel gebruikers met een maatwerkvoorziening en wordt bij indiceren ook oog gehouden voor als dit noodzakelijk blijft, bijv. vanwege medische redenen. Tegenover de daling van het aantal maatwerkvoorzieningen staat een toename van het aantal gebruikers van de was- en strijkservice als algemene voorziening. Ook op het gebied van Wmo voorzieningen wordt sinds enige tijd gewerkt met een nieuwe verordening waardoor er kritischer kan worden gekeken aan de voorkant en wordt er ingezet op sterkere sturing op herverstrekking van hulpmiddelen in het depot i.p.v. nieuw aan te schaffen. Net als bij de was- en strijkservice vertaalt zich dit ook in financiële zin. Ook worden voorbereidingen getroffen m.b.t. het nieuw vormgeven van de toegang in het sociaal domein. Op het gebied van leerlingenvervoer wordt vanuit het bevorderen van eigen kracht en zelfstandigheid aanhoudend ingezet op persoonlijke vervoersplannen. Echter is er aan de andere kant bij leerlingenvervoer gedurende het schooljaar wel een toename van het aantal leerlingen met leerlingenvervoer zichtbaar. In brede zin worden wij in het sociaal domein ook geconfronteerd met indexaties die een financiële impact hebben en zorgen voor hogere kosten. Tevens lijken de huidige uitkomsten van de onderzoeken naar reële tarieven bij Jeugd en Wmo er ook op te duiden dat er in de toekomst sprake zal gaan zijn van een toename van kosten. Bij de diverse ontwikkelingen die binnen het sociaal domein spelen wordt hieronder nader stilgestaan.

Vervoer
In verband met het aflopen van de huidige aanbesteding van de diverse vormen van vervoer (leerlingenvervoer, OMD-jeugd en Wmo en regiotaxi) die wij binnen Twenterand kennen, is er samen met omliggende gemeenten (in hetzelfde vervoersperceel) voor de komende jaren een nieuwe aanbesteding opgestart. Naar aanleiding van de uitkomsten van deze aanbesteding hebben er juridische procedures gelopen, waardoor het door te gunnen aanbieder niet haalbaar is om te starten op de oorspronkelijk voorziene startdatum. Als gevolg hiervan wordt er voor leerlingenvervoer, OMD (jeugd en Wmo) en regiotaxi gewerkt met een overgangsjaar (met 15% indexatie). Daarna zal de gegunde aanbieder het vervoer op zich gaan nemen en gelden de tarieven waarop de aanbesteding is gebaseerd. Het saldo voor leerlingenvervoer komt voor 2023 licht nadelig uit t.o.v. de begroting. Voor OMD vervoer heeft dit in 2023 de volgende effecten ten opzichte van de begroting; jeugdvervoer kent een nadelig saldo van € 60.000, Wmo komt nagenoeg gelijk uit met de begroting. Op dit moment is de verwachting dat de uitkomst van de aanbesteding voor leerlingenvervoer negatieve effecten en OMD structurele voordelige effecten zullen gaan hebben. Bij de begroting worden de financiële effecten voor de jaren 2024 en verder gepresenteerd.

Jeugd
Naar verwachting zullen op basis van de huidige inzichten de uitgaven voor jeugdzorg eind 2023 binnen de begroting blijven. Echter gaat het wel om een openeinderegeling en is voorzichtigheid geboden. Gedurende het jaar kunnen er uitgaven bijkomen die nu nog niet kunnen worden voorzien, bijvoorbeeld vanwege onvoorziene omstandigheden (denk bijvoorbeeld aan in te zetten zwaardere en duurdere vormen van jeugdzorg i.v.m. acute crisis). Rondom jeugd spelen diverse zaken waarbij hieronder nader wordt stilgestaan.

Allereerst is per 1 januari 2022 het woonplaatsbeginsel in werking getreden. De doorwerking hiervan is nog altijd merkbaar. Zo is als gevolg hiervan sprake van een afname van het aantal jeugdigen met jeugdbescherming waarvoor Twenterand verantwoordelijk is; per saldo een voordeel van € 250.000 t.o.v. de begroting. Ook is er bij de Meicirculaire 2023 € 1,8 miljoen aan financiële middelen ontvangen vanuit de compensatieregeling ‘Onderbreking financieringssystematiek voogdij en 18+'.  In 2022 was hiervoor een aanvraag ingediend voor compensatie van de jaren 2021 en 2020. 

Een andere ontwikkeling op het gebied van jeugd is het onderzoek rondom reële tarieven. We zijn wettelijk verplicht te toetsen of tarieven voldoen (zie de toelichting bij doelenboom jeugd). De verwachting is dat hogere tarieven als gevolg hiervan op basis van de huidige inzichten binnen de begroting 2023 kunnen worden opgevangen. Van andere effecten zoals genoemd bij de doelenboom jeugd (aanbieders in nood, sterke stijging van de tarieven JB-JR en de gevolgen van de afbouw van de jeugdzorgplus naar kleinschaligheid) is de omvang nog niet bekend en daarom zijn deze nog niet meegenomen.  

Wmo
Naar verwachting zullen op basis van de huidige inzichten de uitgaven voor huishoudelijke ondersteuning eind 2023 binnen de begroting blijven; de verwachting is dat het saldo voor huishoudelijke ondersteuning ten opzichte van de begroting eind 2023 € 100.000 voordelig uit zal gaan komen. Ook hier geldt net als bij jeugdzorg dat het om een openeinderegeling gaat en dat voorzichtigheid geboden is, gedurende het jaar kunnen er uitgaven bijkomen die nu nog niet konden worden voorzien (bijvoorbeeld door nieuwe instroom). Met ingang van 1 juli 2022 is gestart met de was- en strijkservice als algemene voorziening. Per saldo is in 2023 bij de was-en strijkservice sprake van een voordelig saldo van € 100.000 ten opzichte van de taakstelling. Ook Wmo voorzieningen laten een voordelig saldo zien van circa € 200.000, dit heeft o.a. te maken met de komst van een nieuwe verordening, strakkere sturing op depotmanagement en het stimuleren van hergebruik van middelen in plaats van nieuwe aanschaf. Aan de andere kant is er net als bij Jeugd voor Wmo ook sprake van het onderzoek naar reële tarieven. Dit is als stelpost opgenomen. In verband met de volume toenames m.b.t. Wmo-Begeleiding wordt een nadelig saldo verwacht van € 900.000, daarom wordt voorgesteld dit bedrag bij te ramen voor Wmo.

Sociale Zaken
In algemene zin is de gunstige arbeidsmarkt nog steeds zichtbaar in het aantal uitkeringen; dit aantal blijft relatief laag. Wel is er sprake van een nadelig saldo i.v.m. een normverhoging voor uitkeringen (dit komt neer op circa €90,- per uitkering per maand), waar tegenover een voordeel staat op de BUIG; per saldo is de verwachting dat Algemene Bijstand eind 2023 op een klein voordelig saldo zal uitkomen. 

Armoede blijft onze focus houden. Dat we hier voortdurend aandacht voor moeten blijven houden wordt onderstreept door het feit dat er een toename zichtbaar is in hogere uitgaven t.o.v. de begroting op het gebied van minima- en meedoenregelingen, voortkomend uit meer ontvangen aanvragen.  

Om de sterk stijgende kosten voor energie te kunnen opvangen,  ontvangen gemeenten ook in 2023 financiële middelen voor het uitvoeren van de energietoeslag.  Het resterend budget voor de energietoeslag van 2022, namelijk € 103.400, is via de jaarrekening 2022 beschikbaar gebleven binnen de Algemene Risico Reserve. Dit wordt financieel bij de jaarrekening 2023 afgerekend en onttrokken. Om de energietoeslag 2023 uit te kunnen keren zijn we in afwachting van de noodzakelijke wetswijziging. Door de demissionaire status van het kabinet heeft deze wetswijziging vertraging opgelopen. 

Als gevolg van de oorlog in Oekraïne zijn er ook vluchtelingen in Twenterand opgevangen. Mede met dank aan de vele inspanningen en inzet van partners en de Twenterandse samenleving. Vanaf begin 2023 t/m begin juli 2023 is er aan diverse kosten (denk bijv. aan uitgaven voor de aanschaf van meubilair, internetaansluitingen tot aan medische kosten) € 52.000 uitgegeven in het kader van Oekraïense vluchtelingen. Daarnaast wordt leefgeld verstrekt aan de Oekraïense vluchtelingen, waarmee kan worden voorzien in het levensonderhoud. Hiervoor is in totaal € 50.000 uitgegeven. Hierbij hebben we het hier enkel over de kosten die onder Bijzondere Bijstand worden geboekt en zijn de overige kosten hier buiten beschouwing gelaten.